Polska misja archeologiczna odkryła... grę planszową sprzed tysięcy lat

Kamienna gra planszowa 

Pod koniec 2021 r. zespół archeologów odnalazł kamienną płytę z wyrzeźbioną kratką i otworami. Przedmiot liczy 4 tys. lat. - Odkrycie jest szczególne, zwłaszcza w kontekście krainy, gdzie zostało dokonane, czyli dzisiejszego Omanu, a dawniej według źródeł mezopotamskich, krainy Magan. Starsze gry planszowe są nam znane chociażby ze słynnych grobowców królewskich odkrytych przez Leonarda Woolleya - mówi na antenie Programu 1 Polskiego Radia prof. Piotr Bieliński z Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW, szef misji.

Jak podkreśla gość Jedynki, na kamiennej płycie niezdarnie wyryto 22 czworokątne pola i w każdym z nim pół dłutem było zrobione zagłębienie. - Twardy kamień był nie łatwy do obróbki miedzianymi narzędziami, ale 22 pola to jest mityczna ilość pól i te zagłębia, gdzie w roli pionków występowały gliniane kuleczki, przesądzają sprawę, że odkryto grę planszową - tłumaczy prof. Piotr Bieliński. 

Dolina Qumayrah w Omanie

Wyjątkowe znalezisko jest efektem prac wykopaliskowych prowadzonych w dolinie Qumayrah w Omanie, gdzie polscy specjaliści pracują od 2015 roku. Obszar naszej koncesji ciągnie się na długości 10 km między masywami górskimi, na północy tego kraju. Ostatnio eksplorowany jest teren osady sprzed ponad 4 tys. lat, gdzie zlokalizowano nie tylko domy, cmentarzysko, ale także cztery kamienne, potężne wieże o wciąż nieznanym przeznaczeniu.

- Jest to wąska dolina, gdzie przebiegał (i do dzisiaj przebiega) bardzo ważny szlak komunikacyjny i handlowy, który łączy sam środek dzisiejszego Omanu z wybrzeżem zatoki, która na mapach zapisana jest jako Perska, ale nasi gospodarze z zatoki twierdzą, że powinna się nazywać Zatoką Arabską - podkreśla gość Jedynki.  

Pozostałości kamiennych wież

Kamienna gra planszowa to tylko jedno z wielu znalezisk archeologów. Odkryto również pozostałości kamiennych wież (jedna z nich mierzyła prawdopodobnie ponad kilkanaście metrów). 

Szczególnie interesujące są dowody na to, że w okolicy już od 3200 do 1200 lat p.n.e. wytwarzano miedź. Badacze nie mają wątpliwości, że tamtejsza społeczność czerpała spore zyski z handlu miedzią. Oman był bowiem wtedy potęgą metalurgiczną, a Dolina Qumayrah leżała na szlaku dostaw tego surowca.

Czytaj również: 

• Oman. Polscy archeolodzy odnaleźli grę planszową sprzed 4 tys. lat
• Dzwonki, brzękadełka, grzechotki. Archeologiczne instrumenty muzyczne w polskich zbiorach

Poza tym w audycji:

Saharyjskie osady z czasów neolitu

Sahara to obecnie największa pustynia świata. Ale we wczesnym holocenie - począwszy od 10 tys. lat p.n.e. - panował tam klimat zdecydowanie korzystniejszy, a tereny te przypominały dzisiejszą sawannę. Nic zatem dziwnego, że warunki takie przyciągały społeczności łowców i pasterzy. Te ostatnie pozostawiły po sobie cmentarzyska i miejsca o charakterze rytualnym.

Jednym z nich jest Gebel Ramlah, czyli "Góra Piasku", położona na Pustyni Zachodniej w Egipcie, 150 km na zachód od Doliny Nilu. Około połowy 5 tys. p.n.e. u jej podnóża zamieszkiwały grupy pasterskie, które chowały swoich zmarłych w obrębie wydzielonych przestrzeni - na cmentarzach, co wskazuje na rozwinięty już wówczas kult przodków. Jednocześnie ludzie ci konstruowali na rozległym wypłaszczeniu szczytu góry Gebel Ramlah zagadkowe konstrukcje o charakterze ofiarnym.

Kilkaset lat później, kiedy Sahara zaczęła pustynnieć, społeczności te prawdopodobnie powędrowały do Doliny Nilu, być może przyczyniając się do powstania cywilizacji starożytnego Egiptu. Ta kwestia nadal jest przedmiotem naukowych dyskusji. Gościem audycji był prof. Jacek Kabaciński - Instytut Archeologii i Etnologii PAN - oddział w Poznaniu.

***
Tytuł audycji: Eureka

Prowadzi: Katarzyna Kobylecka

Goście: prof. Piotr Bieliński (Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW), prof. Jacek Kabaciński (Instytut Archeologii i Etnologii PAN - oddział w Poznaniu)

Data emisji: 25.02.2022 r.

Godzina emisji: 19.32

kk/ans