Posługują się nim głównie mieszkańcy Wilamowic, niewielkiego miasteczka koło Bielska-Białej, które założyli w XIII wieku osadnicy z Holandii, Niemiec i Szkocji. - Przybyli tam w trakcie rozbicia dzielnicowego, a misz-masz ich trzech języków stworzył wilamowski - mówi Bartłomiej Chromik, który w ramach studiów doktoranckich bada kulturę Wilamowian. - Kolejni władcy, aby utrzymać poziom własnego życia, musieli zapełniać swoje ziemie osadnikami. Było to konieczne zwłaszcza po najazdach tatarskich.
Język rozwinął się w ramach jednej miejscowości i przetrwał stulecia. - Stało się tak z wielu powodów, ale ważna była zwłaszcza zasada endogamii, która obowiązywała w miasteczku: żenienia się w obrębie własnej społeczności - mówi lingwista. - Osoba z zewnątrz, chcąca się wżenić do Wilamowic, musiała przysiąc, że nauczy się języka i w nim wychowa dzieci.
W latach 90. XX wieku przepowiadano, że wilamowski nie przetrwa do roku 2000. Całe szczęście nadal istnieje. Dlatego Wilamowice stały się częstym celem wizyt naukowych badaczy zajmujących się rewitalizacją - a zatem zachowywaniem - zagrożonych języków.
Carlo Ritchie, australijski lingwista, który mówi po polsku i wilamowsku, właśnie wydaje książkę dla dzieci w tym języku. W 2007 roku pracował w Żywcu i tak poznał leżące niedaleko Wilamowice. Naukowo interesował się językami germańskimi - a do takich należał wilamowski. - Łatwo się go nauczyć, jeśli zna się angielski, niemiecki i holenderski - mówi.
W okolice Bielska zaglądają także Meksykanie, którzy walczą o język Azteków, nahuatl. - Cały projekt współpracy indiańsko-wilamowskiej narodził się dwa lata temu - mówi dr Justyna Olko, organizatorka konferencji, badaczka kultur Mezoameryki, zaangażowana w ratowanie języka nahuatl. - Próbowaliśmy zaplanować przedsięwzięcie rewitalizujące nahuatl i chcieliśmy sprawdzić polskie doświadczenie w tej kwestie - dodaje. Okazało się, że Wilamowice mogą służyć jako przykład.
Więcej informacji o Wilamowicach i rewitalizacji języków w audycji, którą przygotowała i prowadziła Katarzyna Kobylecka.
(ew/asz)