XIX wiek to w Chinach czas głębokiego kryzysu politycznego, gospodarczego i społecznego. Jednym z jego przejawów były bunty i powstania wybuchające w różnych prowincjach cesarstwa. 11 stycznia 1851 roku wybuchło powstanie tajpingów. Czternaście lat konfliktu pochłonęło miliony ofiar.
Samozwańczy Chrystus
- Wszystko zaczęło się od skromnego wiejskiego nauczyciela w jednej z południowych prowincji cesarstwa Hong Xiuquan. Zafascynowany Biblią i protestanckimi dziełami teologicznymi, ogłosił się młodszym bratem Jezusa – mówił na antenie PR prof. Jarosław Czubaty.
03:01 wiek xix - rok 1850___1864_00_iv_tr_0-0_10810034c781e338[00].mp3 Powstanie tajpingów - komentarz prof. Jarosława Czubatego w audycji z cyklu "Kronika dwóch tysiącleci". (PR, 03.08.2000)
Hasła równości wszystkich ludzi i sprawiedliwego podziału dóbr zyskały licznych zwolenników wśród chłopów i ubogich mieszkańców miast. Powstała silna polityczno-religijna sekta. Nieudana próba pacyfikacji, podjęta przez władze cesarskie, doprowadziła do wybuchu powstania.
Państwo wielkiej szczęśliwości
Powstańcy, pokonując po drodze cesarskie wojska, szybko opanowali ogromne obszary wschodnich Chin. Nad rzeką Jangcy ogłoszono powstanie Niebiańskiego Królestwa Wielkiego Pokoju - z Hong Xiuquanem, jako księciem niebios, na czele.
Wprowadzono reformy, które miały całkowicie zmienić dotychczasowy system gospodarczy, ustrój społeczny, a nawet mentalność Chińczyków. Konfiskowano posiadłości wielkich właścicieli ziemskich, a ich ziemię rozdawano chłopom. Wprowadzono obowiązek szkolny i szczepienia na ospę. Zakazano noszenia warkoczy przez mężczyzn i krępowania nóg kobietom. Deklarowano przyszłe równouprawnienie kobiet i wprowadzono powszechny nakaz pracy.
- Zakres wprowadzonych zmian często budził opór – mówił gość audycji z cyklu "Kronika dwóch tysiącleci". – Co więcej, rozdawnictwo ziemi zasłużonym uczestnikom ruchu tajpingów przyczyniło się do powstania nowej warstwy wielkich posiadaczy ziemskich i siłą rzeczy nowych konfliktów społecznych.
Rozgrywka wielkich mocarstw
Spoistość wewnętrzną Chin osłabiały zadawnione konflikty i różnice kulturowe między poszczególnymi prowincjami. Niepokoje targające Państwem Środka wykorzystały europejskie mocarstwa kolonialne. W drugiej wojnie opiumowej siły wierne cesarzowi po raz kolejny musiały uznać wyższość oddziałów brytyjskich i francuskich.
W 1860 roku zawarto pokój, na mocy którego rząd cesarski zobowiązał się do wypłacenia przeciwnikom wysokiej kontrybucji, otwarcia wszystkich portów dla handlu zagraniczego i umożliwienia europejskim kupcom poruszania się po terenie całego imperium. W zamian Wielka Brytania i Francja, zaniepokojone anarchią panującą w Chinach, udzieliły pomocy w walce z tajpingami. Bunt zdławiono w 1864 roku. Ostatnim aktem było zdobycie Nankinu i rzeź obrońców miasta.
mjm