Raul Hilberg. Przybliżył światu Zagładę

2 czerwca 1926 roku urodził się Raul Hilberg, amerykański historyk żydowskiego pochodzenia, autor monumentalnego dzieła "Zagłada Żydów Europejskich".

W 1938 roku po anschlussie wyemigrował z Austrii do Stanów Zjednoczonych. Pod koniec II wojny światowej służył w armii amerykańskiej, gdzie trafił do Departamentu Dokumentacji Wojennej. Badał nazistowską dokumentację, co przyczyniło się do rozpoczęcia prac nad zagadnieniem Zagłady.

Pierwsze wydanie książki "Zagłada Żydów Europejskich" ukazało się w 1961 roku. Trzytomowe dzieło, z początku odrzucane przez wydawców z powodu objętości i szczegółowości, na trwałe weszło w kanon lektur akademickich.

Sukcesywnie uzupełniana doczekała się wielu wznowień i tłumaczeń (pierwsze polskie wydanie w 2014 roku). Do dzisiaj, mimo znaczącego rozwoju badań nad Zagładą, jest uznawana za najważniejszą, obok dzieł Hanny Arendt, syntezę ukazującą przebieg i organizację "ostatecznego rozwiązania".

Hilberg nad tekstem i uzupełnieniami pracował przez całe życie, aż do śmierci w 2007 roku. To blisko dwa tysiące stron opowieści mechanizmie Zagłady. Autor, poprzez analizę dokumentów, przedstawił historię z punktu widzenia sprawców. To nie jest książka o Żydach, lecz o ludziach, którzy mordowali Żydów. Dziś narracja uległa zmianie, na pierwszym planie figurują opowieści świadków.

Jan Karski - zobacz serwis specjalny

- Współczesna historiografia może zajmować się ofiarami właśnie dlatego, że sprawców Hilberg już opisał. Na tyle kompletnie, że nikt więcej nie próbował się z tym tematem mierzyć – mówił tłumacz Jerzy Giebułtowski.

Dzieło Hilberga cechuje chłód emocjonalny i powściągliwość, co wiele osób uznaje za wadę. Jednak intencją autora było takie uporządkowanie faktów, aby interpretowały się same, a wnioski pozostawił do wyciągnięcia samym czytelnikom.

- Wiedza o Zagładzie nie przeniknęła jeszcze do powszechnej świadomości społecznej. Aby zakończyć II wojnę światową, musimy dowiedzieć się, zrozumieć i wyciągnąć wnioski. Jesteśmy na wczesnym etapie tej drogi – stwierdził gość audycji.