Scytowie zamieszkiwali olbrzymie stepy ciągnące się od Dunaju na zachodzie, po góry Ałtaj na wschodzie i Kaukaz na południu. Jak wynika z badań archeologicznych, Scytowie zamieszkiwali również tereny dzisiejszej Polski.
Pierwsze wzmianki na ich temat sięgają VII w. p.n.e. i mówią o walkach Scytów z Asyryjczykami. Koczowniczy lud słynął z waleczności (stąd u Greków przeświadczenie, że wywodzą się oni od Heraklesa) i niezwykłych umiejętności jeździeckich. Najbardziej rozwinięte organizmy państwowe stworzyli w pierwszym wieku naszej ery na obszarze Krymu. Schyłek kultury scytyjskiej datowany jest na początkowe wieki naszej ery.
Scytowie nie byli tylko półdzikimi nomadami. Wywarli duży wpływ na kultury swoich potężnych sąsiadów, rozpowszechniając nowe technologie, takie jak siodła i inne usprawnienia do jazdy konnej. Byli też pierwszymi znanymi użytkownikami i wytwórcami łuków kompozytowych. Pozostawili po sobie kunsztownie zdobione dzieła sztuki użytkowej: uprzęże, klamry, naczynia. Starożytne imperia greckie, rzymskie, perskie i chińskie pozostawiły po sobie wiele źródeł opisujących zwyczaje i praktyki budzących postrach konnych wojowników, którzy przybyli z głębi Eurazji.
Mimo dowodów pochodzących ze źródeł pisanych i archeologicznych, niewiele wiadomo o historii Scytów. Nie pozostawili po sobie pisma, a źródła milczą o tym, jakim językiem lub językami mówili, skąd pochodzili i w jakim stopniu różne kultury rozsiane na tak ogromnym obszarze były ze sobą spokrewnione.
Nowe badanie opublikowane w czasopiśmie "Science Advances" przez międzynarodowy zespół genetyków, antropologów i archeologów pod kierownictwem naukowców z Departamentu Archeogenetyki Instytutu Maxa Plancka dla Nauki o Historii Człowieka w Jenie (Niemcy) rzuca nowe światło na historię Scytów, a to dzięki 111 starożytnym próbkom genomów pochodzących z kluczowych scytyjskich i niescytyjskich kultur archeologicznych stepu Azji Środkowej.
Przybyli z dalekiej Syberii
Wyniki badania ujawniają, że znaczne zmiany genetyczne były związane z upadkiem długotrwałych grup osiadłych z epoki brązu i powstaniem scytyjskich kultur koczowniczych w epoce żelaza. W późnej epoce brązu na wielkim stepie dominowały względnie jednorodne pod względem genetycznym grupy pasterskie, ale na przełomie pierwszego tysiąclecia p.n.e., napływ ludności ze wschodu, zachodu i południa na step utworzył nowe, wymieszane pule genów.
Niezwykłe odkrycie Polaków w syberyjskiej "Dolinie Królów"
Badanie idzie jeszcze dalej, identyfikując co najmniej dwa główne źródła pochodzenia koczowniczych grup z epoki żelaza. Wschodnie źródło prawdopodobnie pochodzi z populacji w górach Ałtaj, które w trakcie epoki żelaza rozprzestrzeniały się na zachód i południe, mieszając się w miarę przemieszczania. Wyniki genetyczne pokrywają się z lokalizacją i czasami pochodzenia znalezisk archeologicznych. Dowody sugerują ekspansję populacji z obszaru Ałtaju, gdzie znaleziono najwcześniejsze pochówki scytyjskie, na teren dzisiejszego południowego, środkowego i wschodniego Kazachstanu. To łączy populację migrującą z obszaru Ałtaju z takimi kulturami scytyjskimi jak Saka, Tasmola i Pazyryk.
Co zaskakujące, z zachodniego Uralu pochodzi odrębna, ale równocześnie istniejąca grupa społeczności. W przeciwieństwie do wschodniej, ta zachodnia, sauromacko-sarmacka pula genowa, pozostała w dużej mierze spójna podczas rozprzestrzeniania się kultur sarmackich z Uralu na stepy pontyjsko-kaspijskie.
Wyniki badań potwierdzają m.in. przekaz Herodota, który utrzymywał, że Scytowie przybyli na europejsko-azjatyckie pogranicze z Dalekiego Wschodu (który u Herodota miał być złotodajną krainą zamieszkaną przez gryfy).
Kurhan scytyjski w Eleke Sazy we wschodnim Kazachstanie.
Upadek związany z migracjami?
Badania obejmują również okres przejściowy po epoce żelaza, ujawniając nowe zmiany genetyczne i domieszki. Wydarzenia te nasiliły się na początku pierwszego tysiąclecia naszej ery, co zbiegło się z upadkiem, a następnie zanikiem kultur scytyjskich na stepie centralnym. W tym przypadku nowy, dalekowschodni napływ ludności euroazjatyckiej jest prawdopodobnie związany z rozprzestrzenianiem się imperiów koczowniczych, takich jak konfederacje Xiongnu i Xianbei, na wschodnim stepie w pierwszych wiekach naszej ery, a także z niewielkim napływem ludności ze źródeł irańskich, prawdopodobnie związanym z ekspansją cywilizacji perskiej z południa.
"Chociaż wiele otwartych pytań dotyczących historii Scytów nie może być rozwiązanych wyłącznie na podstawie starożytnego DNA, badanie to pokazuje, jak bardzo populacje Eurazji zmieniały się i mieszały na przestrzeni czasu" podkreślają autorzy badania. "Przyszłe badania powinny nadal badać dynamikę tych transeurazjatyckich powiązań, obejmując różne okresy i regiony geograficzne, ujawniając historię powiązań między zachodnią, środkową i wschodnią Eurazją w odległej przeszłości i ich genetyczne dziedzictwo w dzisiejszych populacjach Eurazji" dodają.
EurekaAlert!/bm