Konstytucja była dziełem Zgromadzenia Narodowego, które w efekcie wybuchu Wielkiej Rewolucji Francuskiej dwa lata wcześniej przekształciło się w Konstytuantę.
W wyniku jej prac powstał dokument ograniczający królewski absolutyzm i wprowadzający w jego miejsce monarchię konstytucyjną, jako punkt odniesienia biorąc angielskie rozwiązania ustrojowe. W preambule w treść ustawy zasadniczej włączona została uchwalona dwa lata wcześniej Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela. Dokument miał gwarantować realizację zawartych w niej idei suwerenności narodu, trójpodziału władzy i wolności osobistej. Władza ustawodawcza miała spoczywać w rękach parlamentu, wykonawczą mieli sprawować król i ministrowie, a sądowniczą – niezależni, ale wybieralni na kadencje, sędziowie.
Konstytucja 3 maja - zobacz serwis specjalny
Już wówczas nad Sekwaną dostrzegano podobieństwa z aktem polskiej Ustawy Rządowej 3 maja 1791.
- Kiedy analizujemy to, co nazwać można opinią publiczną i propagandą polityczną w pismach i gazetach francuskich, to widzimy, że z największą sympatią mówi się o tym, co się dzieje w Rzeczpospolitej, a przyjmują jako najpiękniejszą kartę w dziejach ludzkich Konstytucję 3 maja. Stanisława Augusta Poniatowskiego wskazuje się jako kontrast do postawy Ludwika XVI, jako prawdziwie oświeconego monarchę wolnych Polaków - wskazywał prof. Andrzej Zahorski w rozmowie z Jerzym Grumem.
14:23 rewolucja francuska - polskie echa___18821_tr_1-1_103337874bb5cfc6[00].mp3 Polskie echa francuskiej rewolucji - audycja Jerzego Gruma z cyklu "Dialogi historyczne". (PR, 11.06.1989)
Rewolucja idzie dalej
Rewolucja francuska miała jednak odmienny charakter od atmosfery, w której przebiegały reformy Sejmu Wielkiego w Polsce. Podczas gdy w Rzeczpospolitej reformy obrały kierunek samoograniczenia władzy stanu panującego, nad Sekwaną zmiany przyjęły postać dążenia stanu trzeciego (a przede wszystkim jego wykształconej i zamożnej części - burżuazji) do obalenia dotychczasowego porządku społeczno-politycznego. W tym kontekście konstytucja z września 1791 roku stanowiła dla rewolucyjnych radykałów zatrzymanie się w pół kroku.
Już w sierpniu 1792 roku, wykorzystując nastroje antymonarchistyczne wzrastające na fali porażek Francji w wojnie z Austrią (żona Ludwika, Maria Antonina była austriacką księżniczką), rewolucjoniści doprowadzili do aresztowania króla. Monarchia przestała istnieć, a wraz z nią konstytucja. Kolejną ustawę zasadniczą, wprowadzającą system republikański, uchwalono w czerwcu 1793 roku, pół roku po zgilotynowaniu króla.
bm