"Duma i uprzedzenie" Jane Austen. Arcydzieło pisarki, którą porównywano do Szekspira

Na publikację czekała kilkanaście lat

"Duma i uprzedzenie" jest drugą powieścią wydaną jeszcze za życia autorki - pierwszą była "Rozważna i romantyczna", która ukazała się w 1811 roku. Austen pracowała nad dziełem przez niespełna rok - od jesieni 1796 roku do lata roku kolejnego. Początkowo utwór miał nosić tytuł "Pierwsze wrażenia", co było odwołaniem do skomplikowanej relacji Elżbiety i pana Darcy'ego. Pisarka zdecydowała się go zmienić, gdy na rynku wydawniczym ukazała się powieść Margaret Holford "Pierwsze wrażenia". 

Jane Austen – rozwaga przed romantycznością

Kilka miesięcy po powstaniu "Dumy i uprzedzenia" ojciec autorki - pastor George Austen - wysłał pracę do wydawcy z informacją, że chętnie sfinansuje jej publikację. Wydawca jednak nie przyjął oferty i odesłał rękopis. Powieść - w formie trzech tomów - ukazała się więc dopiero pod koniec stycznia 1813 roku nakładem londyńskiego wydawnictwa Thomasa Egertona.

Jane Austen nie zdecydowała się podpisać utworu własnym nazwiskiem - na stronie tytułowej widniała jedynie adnotacja, że jest to dzieło twórczyni "Rozważnej i romantycznej" (która zresztą również została wydana anonimowo). W dziewiętnastowiecznej Anglii bowiem publikowanie powieści przez kobiety było uważane za niewłaściwe, a autorki skreślały w ten sposób swoje szanse na ewentualne zamążpójście. 

Strona tytułowa pierwszego wydania powieści "Duma i uprzedzenie" Jane Austen (1813). Źródło: Wikimedia commons/Domena publiczna

Niezwykła popularność

Powieść była reklamowana na łamach londyńskiej gazety "Morning Chronicle" - jej cena wynosiła osiemnaście szylingów. "Duma i uprzedzenie" od razu wzbudziła wielkie zainteresowanie czytelników i spotkała się z pochlebnymi recenzjami krytyków – pierwsza edycja bardzo szybko się wyprzedała, a kolejna ukazała się już jesienią tego samego roku. Wkrótce potem dzieło doczekało się również pierwszych tłumaczeń – w 1813 utwór został wydany w języku francuskim, a w kolejnych latach m.in. w języku niemieckim, duńskim i szwedzkim. Na język polski praca Jane Austen została przełożona dopiero w latach 50. XX wieku przez wybitną tłumaczkę Annę Przedpełską-Trzeciakowską.

"Duma i uprzedzenie" cieszy się popularnością również współcześnie - w 2003 w plebiscycie BBC na ulubioną książkę brytyjskiego czytelnika powieść zajęła drugie miejsce, zaraz po "Władcy pierścieni" J. R. R. Tolkiena. Dzieło doczekało się także dwóch ekranizacji kinowych. Pierwsza została nakręcona w 1940 roku przez Roberta Z. Leonarda i znana jest również pod alternatywnym tytułem "W pogoni za mężem". W rolę pana Darcy'ego wcielił się Laurence Olivier, a Elżbiety Bennet - Greer Garson. Druga - w reżyserii Joego Wrighta - powstała w 2005 roku. Głównych bohaterów zagrali w niej Keira Knightley i Matthew MacFadyen. 

Miłosne perypetie panien Bennet

Akcja powieści rozgrywa się na początku XIX wieku na angielskiej wsi. Państwo Bennet mają pięć córek - Jane, Elżbietę, Mary, Lidię i Kitty. Rodzina mieszka w majątku Longbourn, położonym w hrabstwie Hertfordshire we wschodniej Anglii. Przyszłość panien jest jednak zagrożona, ponieważ majątek jest objęty majoratem - oznacza to, że może go odziedziczyć jedynie mężczyzna. Z tego też powodu pani Bennet postanawia wydać córki za mąż.

Wkrótce nadarza się idealna okazja, aby zawrzeć nowe znajomości. W okolicznym miasteczku odbywa się bal, na który przybywa zamożny kawaler Charles Bingley. Młodzieniec zwraca uwagę na Jane i wkrótce zakochuje się w niej z wzajemnością. Na przyjęciu pojawia się również Fitzwilliam Darcy. Wywiera on złe wrażenie na Elżbiecie, traktuje ją bowiem z wyższością i w nieprzyjemny sposób komentuje jej urodę. 

Z biegiem czasu relacja Darcy'ego i Elżbiety zaczyna się jednak zmieniać - młodzi spędzają ze sobą coraz więcej czasu, a niechęć, którą z początku się darzyli, ostatecznie zmienia się w miłość. Ich uczucie dojrzewa jednak powoli, rozpraszane wieloma przeciwnościami losu i niespodziewanymi wydarzeniami. Ostatecznie wszystko jednak kończy się szczęśliwie, a Elżbieta i pan Darcy zaręczają się. 

Na czym polega geniusz Jane Austen?

Tłumaczka Jane Austen Anna Przedpełska-Trzeciakowska powiedziała na antenie Polskiego Radia, że w czasach wiktoriańskich (okres w dziejach Wielkiej Brytanii, gdy państwo znajdowało się pod panowaniem królowej Wiktorii Hanowerskiej, która sprawowała władzę od 1837 do 1901 roku) Austen była porównywana do Williama Shakespeare'a. 

- Ona wprowadziła angielską powieść w jej fazę nowoczesną, wyśmiewając groteskową powagę powieści gotyckiej. A przy tym powołała do życia bohaterów, którzy okazują się wciąż aktualni. Wystarczy zmienić im kostium - wyjaśniła. 

Anna Przedpełska-Trzeciakowska dodała, że geniusz Jan Austen objawia się również w jej wnikliwym przedstawieniu ówczesnych angielskich wyższych klas społecznych - pisarka pokazała na przykład, jak bardzo pozycja społeczna i materialna kobiet była wówczas zależna od małżeństwa.  

jb