Prof. Wojciech Fałkowski: praca na Zamku Królewskim jest służbą wobec Rzeczypospolitej
O odbudowę Zamku środowiska historyków i intelektualistów zabiegły po zakończeniu działań zbrojnych II wojny światowej wielokrotnie: w 1945 roku, po powołaniu Pracowni Odbudowy Zamku, w 1947, kiedy rozpoczęto budowę trasy W-Z, czy kiedy Władysław Gomułka doszedł do władzy w 1956 roku. Bez sukcesu.
21:16 jedynka_19-01-2021-Eureka.mp3 50. rocznica podjęcia decyzji o odbudowie Zamku Królewskiego w Warszawie (Eureka/Jedynka)
Jak wielkim wyzwaniem było rozpoczęcie odbudowy Zamku wysadzonego po Powstaniu Warszawskim? Pozostały przecież tylko gruz i popiół. Czy to miał być ten sam i taki sam Zamek? Jaka miała być jego funkcja w Polsce Ludowej?
Kolumna Zygmunta III Wazy – symbol Warszawy
Hala ludowa zamiast Zamku?
Prof. Wojciech Fałkowski, dyrektor Zamku Królewskiego w Warszawie, wspomina, że przez powojenne ćwierćwiecze zostało odbudowane Stare Miasto i Mariensztat, czyli sąsiednie kwartały. - A w środku została ta niezabliźniona, wybetonowana rama z barierką zabezpieczającą przed spadnięciem do Wisły - mówi. W Warszawie mówiono, że Zamek jest osobistym wrogiem Władysława Gomułki, a były koncepcje, żeby w jego miejscu wybudować halę ludową.
Dopiero po obaleniu Gomułki i wydarzeniach grudniowych oraz objęciu rządów przez Edwarda Gierka ówczesna władza szukała legitymizacji w społeczeństwie. Dlatego podjęto czysto polityczną decyzję o odbudowie Zamku. - Ta decyzja była de facto deklaracją intencji, a po cichu liczono, że albo nie będzie materiałów, ani pieniędzy, ani nawet chęci ze strony Polaków - wspomina.
Entuzjastyczny odzew Polaków
Dlatego masowy odzew ze strony Polaków zaskoczył wszystkich. Wsparcie zadeklarowała Polonia, a na placu Zamkowym w Warszawie ustawiono pleksiglasową skrzynkę, do której wrzucano datki. Zebrano około miliarda złotych, 800 tys. dolarów i wiele pamiątek rzeczowych, które miały ubogacić wnętrza. - To był wielki zryw Polaków - mówi profesor. Zresztą skrzynka wróci na zamkowy dziedziniec.
📰📰📰 To prawdopodobnie jedno z najsłynniejszych zdjęć związanych z naszą historią❗ #TegoDnia 1971 r. Biuro Polityczne...
Opublikowany przez Zamek Królewski w Warszawie Wtorek, 19 stycznia 2021
Ostatni moment na odbudowę
Cztery lata po podjęciu decyzji o odbudowie Zamek stanął w stanie surowym. Wykańczanie go trwało do 1984 roku, ale dopiero odbudowa Arkad Kubickiego w 2009 definitywnie zakończyła rekonstrukcje Zamku Królewskiego.
Bożena Radzio z Zamku Królewskiego przypomina, że już w 1939 roku ratowano fragmenty zamkowego wyposażenia po to, aby po wojnie były przykłady do powielania listew czy sztukaterii, a działaniami tymi kierował prof. Stanisław Lorentz, dyrektor Muzeum Narodowego w Warszawie. Po wojnie on wiele lat zabiegał o odbudowanie Zamku, a wspierali go profesorowie Jan Zachwatowicz, Główny Konserwator Zabytków, Aleksander Gieysztor, późniejszy pierwszy dyrektor Zamku, Jan Bogusławski, autor projektu odbudowy.
- Lata 70, były ostatnim momentem, w którym można było wykorzystać żyjących dawnych mistrzów, rzemieślników, którzy znali stare technologie - mówi. W odbudowane mury włączono dawne elementy Zamku wygrzebane z ruin. - To była taka nić łącząca przeszłość z teraźniejszością - podkreśla. Prace odtworzeniowe nie skończyły się. Bożena Radzio ma nadzieję, że w 2024 roku będzie możliwe zaprezentowanie hafciarskiego wystroju Sali Tronowej. Potrzebna jest też wymiana różnych instalacji, które już się zestarzały, a także wybudowanie magazynów.
Zamek Królewski w Warszawie - Muzeum/Youtube
Czytaj także:
W audycji będzie można usłyszeć nagrania z Archiwum Polskiego Radia przypominające lata odbudowy.
Rocznicy odbudowy patronuje Polskie Radio.
***
Tytuł audycji: Eureka
Prowadziła: Dorota Truszczak
Goście: prof. Wojciech Fałkowski (dyrektor Zamku Królewskiego w Warszawie), Bożena Radzio (kurator wystawy stałej poświęconej odbudowie Zamku Królewskiego)
Data emisji: 19.01.2021
Godzina emisji: 19.06
ag