Myśląc o Stanisławie Lemie, zazwyczaj skupiamy się na futurologicznych aspektach jego twórczości, nonkonformizmie politycznym, wizjonerskiej mocy tworzenia nowych światów. Tymczasem warto pamiętać o znakomitym humorze, który jest zasadniczy choćby dla "Cyberiady" czy "Bajek robotów".
39:38 Wszystkie gatunki Lema Dwójka 6 grudzień 2021 21_30_50 v1.mp3 Rozmowa o grotesce, humorze i autoironii w prozie Stanisława Lema (Wszystkie gatunki Lema/Dwójka)
Lem ironicznie o sobie i świecie
Najwięcej wątków humorystycznych znaleźć można w "Cyberiadzie", gdzie gorzkie konstatacje pojawiają się w formie żartów. Już same postaci Trurl i Klapaucjusz są groteskowe. Jeden choleryk, entuzjasta, drugi - pełen ironii stoik. - Badacze wskazują, że to autoanaliza Lema - mówił Jakub Gomułka. - Trurl i Klapaucjusz to są dwie strony jego własnego charakteru przeniesione do fikcji.
Ironię Lem stosował także wobec samego siebie. O swojej prozie mówił "mi się napisało". - Utwór literacki jest trochę poza kontrolą autora - tłumaczył nasz gość. - Z jednej strony wychodzi z niego, ale bez jego kontroli i świadomości, z drugiej - żyje własnym życiem. Trzeba być na usługach konstrukcji, która sama się rozwija.
Groteska w powieściach Lema wykorzystywana jest do przekazywania kluczowych pytań i rozważań, także pesymistycznej myśli o niemożliwości stworzenia społeczeństwa bez przemocy. - W całej twórczości Lema ten wątek się przewija - ocenił Jakub Gomułka.
Czytaj także:
Stanisław Lem - światowa sława
Stanisław Lem to jeden z największych pisarzy XX wieku, innowator i zarazem klasyk. Poruszał się w ramach wielu gatunków literackich, by wymienić choćby powieść realistyczną, groteskę, eseistykę filozoficzną i naukową. Największy rozgłos i światową sławę przyniosła mu szeroko pojęta fantastyka naukowa. Jego książki przetłumaczono na ponad 40 języków i wydano w łącznym nakładzie przeszło 30 mln egzemplarzy. Pozostaje najczęściej tłumaczonym polskim pisarzem. Fascynował innych pisarzy, ale też naukowców czy twórców filmowych.
Rok Stanisława Lema
Rok 2021 został przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ogłoszony Rokiem Stanisława Lema - we wrześniu obchodziliśmy stulecie urodzin pisarza, a 27 marca wspominaliśmy 15-lecie śmierci. Z tej okazji Polskie Radio przygotowało serwis specjalny poświęcony Lemowi.
POSŁUCHAJ audycji z cyklu "Wszystkie gatunki Lema" >>>>
W cyklu "Wszystkie gatunki Lema" zastanawiamy się, jakie aspekty jego twórczości są dziś najciekawsze dla jego czytelników, najbardziej intrygujące dla "lemologów", co najcelniej go definiuje. Wraz z zaproszonymi gośćmi przyglądamy się utworom literackim Stanisława Lema, refleksjom filozoficznym i futurologicznym, jego bogatej korespondencji i wciąż nie do końca opisanej biografii.
Audycję emitujemy w co drugi poniedziałek.
***
Tytuł audycji: Wszystkie gatunki Lema
Prowadziła: Katarzyna Hagmajer-Kwiatek
Gość: prof. Jakub Gomułka (Instytut Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie)
Data emisji: 6.12.2021
Godzina emisji: 21.30