Polskie Radio

"Operacja praska". Ostatni akcent II wojny światowej w Europie

Ostatnia aktualizacja: 11.05.2023 05:40
Kapitulacja III Rzeszy nie sprawiła, że wszystkie niemieckie oddziały złożyły broń. W Protektoracie Czech i Moraw walki trwały kilka dni dłużej. Brali w nich udział również Polacy.
Żołnierze 2 Armii Wojska Polskiego.
Żołnierze 2 Armii Wojska Polskiego. Foto: Wikimedia Commons

11 maja 1945 roku zakończyła się "operacja praska". Były to ostatnie działania zbrojne podczas II wojny światowej w Europie.

Posłuchaj
40:26 historia żywa___v2019021926_tr_0-0_d4eb0b0a[00].mp3 Prof. Andrzej Nowak opowiada o ostatnich miesiącach II wojny światowej. Audycja "Historia żywa" Doroty Truszczak (PR, 11.11.2019)

Zwycięstwo Aliantów

Przyłączenie się Amerykanów do walk w Europie przesądziło o wyniku największego konfliktu w dziejach świata. Atak na Włochy w lipcu 1943 i, przede wszystkim, desant na Normandię w czerwcu 1944 roku (operacja "Overlord") zwiastowały porażkę Hitlera. Sukcesy aliantów na zachodnim froncie korelowały z ofensywą wojsk radzieckich na wschodzie. W początkach 1945 roku Armia Czerwona zajęła już całe terytorium II Rzeczypospolitej i parła w kierunku Berlina. Sowieci mieli wkroczyć do stolicy hitlerowskich Niemiec zgodnie z ustaleniami zawartymi w lutym 1945 roku na konferencji w Jałcie między Stalinem a Churchillem i Rooseveltem. 

Czytaj także:

Wielka Trójka w Teheranie. Faktyczny koniec II Rzeczypospolitej

77 lat temu w Jałcie Stalin wziął wszystko

Poczdam 1945. Stalin, Truman i Churchill dzielą Europę

Przeciwny takiemu rozwiązaniu był amerykański generał George Patton, znany powszechnie ze swojej niechęci do Sowietów. Na czele podległej mu armii zajął część Czechosłowacji i ruszył od południa ku sercu III Rzeszy.

- Patton został jednak zatrzymany rozkazami swoich zwierzchników. Berlin miał być dla Sowietów. To była decyzja polityczna – wyjaśnił prof. Andrzej Nowak w audycji "Historia żywa" w 2019 roku.

Czytaj także:

Czy generał Patton zginął z rąk NKWD? Tajemnicza śmierć najwybitniejszego amerykańskiego dowódcy II wojny światowej

Powstanie w Pradze

Walki o Berlin rozpoczęły się w drugiej połowie kwietnia. Ostatniego dnia tego miesiąca Adolf Hitler popełnił samobójstwo, a 2 maja stolica III Rzeszy skapitulowała przed Armią Czerwoną. Wydarzenia te zachęciły czeski ruch oporu do wystąpień antyniemieckich. 5 maja w Pradze wybuchło powstanie przeciwko okupantom.

Niemcy, mimo śmierci Fuhrera i upadku Berlina, nie złożyli broni. W podległym Rzeszy Protektoracie Czech i Moraw wciąż stacjonowało ok. 1 mln żołnierzy Grupy Armii Środek pod dowództwem feldmarszałka Ferdinanda Schörnera, którzy mieli zdecydowaną przewagę nad praskimi powstańcami. 6 maja w ich kierunku ruszyli żołnierze radzieccy zgrupowani w 1 Froncie Ukraińskim. Tak rozpoczęła się "operacja praska".


Posłuchaj
13:13 polski finał ii wojny światowej___18526_tr_1-1_d49b786f[00].mp3 Płk prof. Mieczysław Wieczorek w audycji Jerzego Gruma "Dialogi historyczne" mówił o działaniach 2 Armii Wojska Polskiego w 1945 roku (PR, 08.05.1988)

 

- Jej celem było udzielenie pomocy toczącemu się powstaniu i równocześnie zlikwidowanie tego dużego zgrupowania wojsk niemieckich, które wokół Pragi się znajdowało – mówił na antenie Polskiego Radia w 1988 roku płk prof. Mieczysław Wieczorek.

8 maja III Rzesza ostatecznie skapitulowała, jednak w Czechach walki trwały dalej.

Udział Polaków

W ostatnich działaniach zbrojnych II wojny światowej brali udział również Polacy podporządkowani radzieckim dowódcom. W walkach o Berlin wykazała się 1 Armia Wojska Polskiego, natomiast w "operacji praskiej" uczestniczyła 2 Armia WP. Ta ostatnia, jeszcze pod koniec kwietnia, stoczyła z Niemcami krwawą bitwę pod Budziszynem. Dowodzący tą jednostką gen. Karol Świerczewski dał się zaskoczyć przez wroga, który zdołał wykonać rozpaczliwy kontratak. Starcie zakończyło się klęską i ogromnymi stratami wśród Polaków.

- Świerczewski, który prawie nie wychodził ze stanu upojenia alkoholowego, nie był w stanie w ogóle zareagować na nową sytuację taktyczno-operacyjną i dopuścił się tak wielkich błędów, które spowodowały śmierć lub rany ponad 20 tys. żołnierzy jego armii. To była bezprecedensowa skala strat – stwierdził na antenie Polskiego Radia prof. Andrzej Nowak w audycji Doroty Truszczak.

Dzień przed kapitulacją Niemiec podwładni Świerczewskiego otrzymali rozkaz wymarszu w kierunku Pragi. Wśród ciągłych potyczek z nieprzyjacielem polscy żołnierze zdołali dojść do przedmieść miasta.

9 maja, Armia Czerwona wkroczyła do Pragi i otoczyła Niemców, próbujących wycofać się w kierunku terenów zajętych przez Amerykanów. Ostatecznie, 11 maja 1945 roku, Grupa Armii Środek poddała się Sowietom. Dziewięć dni po upadku Berlina i trzy dni po kapitulacji Rzeszy dobiegła końca "operacja praska", ostatni epizod II wojny światowej w Europie.

th

Czytaj także

Churchill, Truman, Żukow. Posłuchaj, co mówili w dniu zakończenia wojny

Ostatnia aktualizacja: 08.05.2021 06:00
- Keitel rzucił na nas nienawistne spojrzenie, usiadł na krawędzi krzesła i bez pośpiechu podpisał pięć egzemplarzy aktu bezwarunkowej kapitulacji Niemiec - mówił marszałek Gieorgij Żukow. Posłuchaj wyjątkowych, archiwalnych nagrań!
rozwiń zwiń
Czytaj także

Armia Berlinga - posłuchaj wspomnień byłych żołnierzy

Ostatnia aktualizacja: 16.03.2017 06:05
"Chcemy walczyć z Niemcami o Polskę niepodległą u boku Armii Czerwonej. Chcemy walczyć o przyszły sojusz i przyjaźń ze Związkiem Radzieckim" - brzmiała deklaracja złożona przez gen. Zygmunta Berlinga i pozostałych oficerów.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Czerwona szarańcza. Jak Sowieci grabili "wyzwalane" tereny

Ostatnia aktualizacja: 09.05.2023 05:55
Armia Czerwona prawem zwycięzcy ogołacała tereny, przez które przeszła. Wartość łupów jest szacowana w setkach milionów dolarów. Rabowano wszystko, co miało wartość: od zegarków przez dzieła sztuki po całe fabryki. Proceder odbywał się z rozkazu samego Stalina.
rozwiń zwiń
Czytaj także

78 lat temu biało-czerwona flaga zawisła na Kolumnie Zwycięstwa w Berlinie

Ostatnia aktualizacja: 02.05.2023 05:50
- Zobaczyłem, jak Berlin się pali. "Baczność. Chłopcy przypadło nam w udziale w imieniu narodu polskiego zawiesić nasz nieśmiertelny sztandar na gruzach Berlina". Kapral Karpowicz wywiesił sztandar – wspominał na antenie Polskiego Radia Mikołaj Troicki, dowódca żołnierzy, którzy zawiesili polską flagę na Kolumnie Zwycięstwa.
rozwiń zwiń