Atak Hitlera na Polskę1 września 1939 o 4:45 pancernik "Schleswig-Holstein" ostrzelał Westerplatte. Dwie minuty wcześniej niemieckie bombowce zaatakowały Wieluń. Ostatni rozkaz Hitlera brzmiał: ”Bądźcie bez litości, bądźcie brutalni, nasza przewaga daje nam wszystkie prawa”. Rozpoczął się największy konflikt w dziejach ludzkości.więcej
"Płonąca granica", scenariusz i realizacja: Włodzimierz Frąckiewicz, Sławomir Koehler, TVP 2011 Powszechnie uważa się, że II wojna światowa zaczęła się 1 września 1939 o godz. 4:45 ostrzelaniem Westerplatte przez pancernik Schleswig-Holstein. Tak naprawdę pierwsze strzały padły dwie godziny wcześniej w okolicach Wielunia. więcej
23 sierpnia 1939 - złowroga data dla Polaków - Tego dnia w Moskwie Joachim von Ribbentrop i Wiaczesław Mołotow podpisali pakt o nieagresji - wyjaśniał historyk prof. Paweł Wieczorkiewicz. (8.09.2004)
Wojenne dążenia Stalina - Od czasów Lenina celem polityki radzieckiej było rozprzestrzenianie komunizmu na całą Europę. Stalin był temu wierny - mówił prof. Paweł Wieczorkiewicz. (2.09.2004)
Obawy marszałka Rydza-Śmigłego - W 1935 roku Wehrmacht wyprzedzał każdą armię Europy o parę lat pod względem technicznym i koncepcyjnym - komentował prof. Paweł Wieczorkiewicz. (10.09.2004)
Komunikat o wybuchu wojny "A więc wojna! Z dniem dzisiejszym wszelkie zagadnienia i sprawy schodzą na plan dalszy" - czytał lektor Polskiego Radia 1 września 1939.
Zaczęło się o 4:45 na Westerplatte - Westerplatte urosło do rangi symbolu oporu od pierwszych dni wojny, symbolu oporu nawet na straconej placówce - podkreślał prof. Henryk Stańczyk. (30.08.2011)
Historia Niemcom tego nie wybaczy - Te barbarzyńskie metody nic wspólnego z wojną nie mają, są metodami bandyckimi, muszą obudzić gniew - fragment przemówienia Stefana Starzyńskiego. (17.09.1939)
Bohaterska obrona Warszawy - Niemcy chcieli zdobyć stolicę bez walki. To dla nas było nie do pomyślenia. Warszawa broniła się do 27 września - wspominał Władysław Bartoszewski. (6.09.2006)
Obraz września '39 - W nas, którzy pamiętamy huk pocisków, gwizd samolotów i płacz dzieci zrodziło się przekonanie bezsensu tej wojny - mówił uczestnik kampanii wrześniowej. (17.09.1984)
Czy nas słyszycie? To nasz ostatni komunikat! - Dzisiaj oddziały niemieckie wkroczyły do Warszawy - mówił lektor Polskiego Radia. Po komunikacie radiostacja w Raszynie została wysadzona w powietrze. (2.09.2001)
Blitzkrieg - nowa niemiecka taktyka wojenna - Pomysł Niemiec był prosty: uderzamy na Warszawę dwoma pancernymi kleszczami z Pomorza i Prus Wschodnich, i ze Śląska - mówił prof. Paweł Wieczorkiewicz. (15.09.2004)
Nie dało się uniknąć katastrofy - Mimo męstwa żołnierzy i ich ofiarności ponieśliśmy klęskę druzgocącą. Walczyliśmy krwawo i z honorem, ale to było mało - komentował dr Janusz Osica. (29.11.2001)
Prowokacje w Wolnym Mieście Gdańsku - Codziennie podczas pracy Niemcy wyzywali nas od "polskich świń” i "przeklętych Polaków” - wspominał Alfons Lendzion, dyżurny ruchu stacji Gdańsk Główny.(17.07.1970)
Pozytywni i negatywni bohaterowie września - Piłsudski uważał, że nie ma dobrego kandydata na naczelnego dowódcę wojsk polskich. Wybrał Rydza-Śmigłego - komentarz prof. Pawła Wieczorkiewicza. (1.09.2004)
1 września 1939 w Warszawie i Toruniu Wybuch wojny - ppor. pilot Stanisław Skalski ze 142. eskadry lotniczej armii "Pomorze" zestrzeliwuje pierwszy samolot niemiecki. Kalendarium zdarzeń. (16.09.1971)
Niezłomny naród, niezłomny prezydent - Co chwila, tysiące faktów i zjawisk umacniają wiarę w nieśmiertelne siły Polaków - przemówienie radiowe prezydenta Warszawy Stefana Starzyńskiego. (11.09.1939)
Warszawiacy nie chcieli kapitulacji - Mieszkańcy stolicy przeżyli w dniach 6 i 7 września wielkie rozczarowanie i frustrację z powodu rozkazów ewakuacyjnych - mówił prof. Marek Drozdowski. (17.09.1979)
Niemiecki plan wojenny - Niemcy mieli o wiele więcej wszystkiego, ale polskie jednostki kawalerii dawały się im we wrześniu we znaki - stwierdził prof. Paweł Wieczorkiewicz. (13.09.2004)
Wszyscy jesteśmy żołnierzami! - A więc wojna! - komunikat Polskiego Radia nadany 1 września 1939. Początek kampanii wrześniowej, bitwa pod Mokrą - refleksje historyka, dr Janusza Osicy. (27.11.2001)
Modlin bronił się do końca - Rozkaz gen. Waleriana Czumy brzmiał: "Panowie, z zajętych stanowisk nie ma odwrotu. Tam będziecie ginąć” - opowieść Michała Standziaka, obrońcy Modlina. (19.06.1971)
Bitwa nad Bzurą - największe pole walki września '39 Opór polskich żołnierzy przyczynił się do opóźnienia ataku na Warszawę, a dowództwo niemieckie zmusił do zmiany planów - mówił historyk dr Janusz Osica. (28.11.2001)
Przegrana pod Mławą - Żołnierz polski był doskonale przygotowany, choć nie dysponował dostateczną ilością broni - o walkach pod Mławą opowiadał dr Ryszard Juszkiewicz. (5.09.1979)
Prowokacje na Wybrzeżu - Był rozkaz marszałka Rydza-Śmigłego, by z obawy przed prowokacjami, zwalczać przeciwnika tylko w koniecznych granicach - mówił uczestnik obrony Wybrzeża. (30.04.1968)
Wielkie dni polskiej bandery Wspomnienia marynarzy, okrętu ORP "Błyskawica": inż. Antoniego Tyca, oficera nawigacyjnego i kierownika maszynowni, Pawła Płonki. (7.09.1959)
Wojna na morzu - Niemieckie samoloty pikowały w kierunku okrętu. Nasi robili zwrot na jedną lub drugą burtę, wtedy trudniej było im trafić - mówił obrońca Wybrzeża. (30.04.1968)
Wybrzeże broniło się najdłużej - Po kapitulacji przewieźli nas do Gdyni. Moment był bardzo przykry, staliśmy z dowódcą, on płakał i myśmy płakali - opowiadał jeden z uczestników walk. (30.04.1968)
W obronie stolicy - Niemcy byli zaskoczeni furią natarcia na nich. Nazywali to "selbstmord”, czyli samobójstwo - o jednej z walk o Warszawę opowiadał mjr Henryk Brzeziński. (31.08.1996)
Polskie Radio we wrześniu 1939 - Nadawaliśmy na antenie komunikaty do niemieckich żołnierzy z apelami typu: "Nie niszczcie tej ziemi" - mówił Józef Winiewicz, pracownik PR w Poznaniu. (17.09.1979)
Straty Niemców były ogromne - Kampania wrześniowa to mylne określenie. Walki toczyły się jeszcze przez prawie dwa tygodnie października - wyjaśniał prof. Paweł Wieczorkiewicz. (17.09.2004)
Wrzesień to przegrana bitwa, ale nie wojna - Wieści o kapitulacji Warszawy zaczęły do nas dochodzić już 27 września rano. Nie mieliśmy już amunicji, leków i żywności - wspominał por. Stanisław Gala. (17.09.1968)
"Należy ustalić tożsamość poległych" Instrukcja komisarza cywilnego przy dowództwie obrony Warszawy w sprawie grzebania osób cywilnych poległych na skutek działań wojennych, (czyta H. Talar). (17.09.1979)
Groźby i szantaż - Niemcy zachowywali się zuchwale, żądali rozmowy z gen. Rómmlem, dowódcą obrony Warszawy i bezwzględnej kapitulacji miasta - opowiadał por. Stanisław Gala. (17.09.1968)
Miasto niepokonane "Bez względu na siłę nieprzyjaciela rozpocząć walkę i zmusić go do zatrzymania” - wspomnienia mjr Władysława Dobrowolskiego, uczestnika obrony Warszawy. (17.09.1968)
Warszawa – miasto ruin - Dla mieszkańców Warszawy i przybyszów z Europy zniszczenia w stolicy we wrześniu 1939 roku były wstrząsem, budziły przerażenie - mówił prof. Jerzy Eisler. (2.09.2001)
Śmierć za śmierć - Kapral Dziechciarz poczekał, aż zbliżą się czołgi niemieckie, i zaczął strzelać. Zniszczył kilka, nim Niemcy go zabili - mówił gen. Franciszek Skibiński. (31.08.1996)
Zwycięzcy i przegrani - Polska nie miała żadnego dobrego wyjścia. Byliśmy zapłonem wielkiej bomby - wojny, której Hitler wygrać nie mógł - podkreślał historyk dr Janusz Osica. (1.09.1998)
Czas bohaterów - Z zachodu, południa i północy - Niemcy, ze wschodu - Sowieci. Żaden dowódca nie wygrałby tej wojny - wspominał były żołnierz, Włodzimierz Kopijowski. (1.09.2002)
Roszada w polskich władzach po klęsce 1939 - Sikorski był człowiekiem kompromisu. To była zaleta, ale i wada. Polska potrzebowała męża stanu, a on nim nie był - uznał prof. Paweł Wieczorkiewicz. (20.09.2004)
Pierwsi więźniowie KL Stuthoff - Stanowiliśmy tę grupę, która już drugiego dnia II wojny została skierowana do niemieckiego obozu Stutthof - opowiadał Antoni Beling, polski kolejarz. (17.07.1970)
"Odmówiłem kategorycznie przyjęcia sowieckiej noty" Jak układały się stosunki polsko-sowieckie przed wybuchem II wojny światowej? Rozmowa z Wacławem Grzybowskim, ambasadorem RP w Moskwie w 1939 roku. (17.09.1959)
Potajemne targi Moskwy z Berlinem Jakie były polityczne cele Hitlera? Co planował Stalin? Dlaczego pierwszą ofiarą agresji była Polska? - audycja Pawła Zaremby o przyczynach wybuchu wojny. (16.09.1979)
Niezrealizowane obietnice sojuszników Polski - Hitler, który gardził politykami angielskimi i francuskimi stawiał na to, że ani Paryż, ani Londyn nie wystąpią przeciwko Niemcom - refleksje Andrzeja Pomiana. (1988)
Sojusz niemiecko-sowiecki Zabiegi Hitlera o podpisanie porozumienia ze Stalinem, podwójna gra Sowietów, kulisy podpisania paktu Ribbentrop-Mołotow - audycja Michała Kołodzieja. (1.01.1985)
Hitler prze do wojny - Jest rzeczą mało prawdopodobną, by Niemcy zdecydowały się napaść na Polskę, gdyby nie miały po swej stronie Związku Sowieckiego - mówił Andrzej Pomian. (1.09.1979)
Atak nastąpił z dwóch stron - Zwiastunem zbliżającej się nieuchronnie wojny były prowokowane coraz częściej przez hitlerowców incydenty na granicy - felieton Michała Kołodzieja. (1.01.1985)
Burzliwe losy generała Rudnickiego - Brałem udział w obronie Warszawy do samego końca. Po kapitulacji poszedłem do niewoli, po miesiącu uciekłem - opowieść gen. Klemensa Rudnickiego. (7.02.1979)
Bohaterska postawa Polaków - Krytyka kampanii wrześniowej jest uzasadniona, nie można jednak zapominać o takich epizodach, jak obrona Warszawy czy Helu - felieton Andrzeja Pomiana. (1.09.1979)
Jeszcze Polska nie zginęła - Niemal od razu, gdy na froncie zamilkły ostatnie odgłosy bitwy, powstał zalążek Polski Podziemnej - wspomnienia gen. Michała Tokarzewskiego-Karaszewicza. (1.01.1960)
Adam Ciołkosz: Wybuch wojny był naszym nieszczęściem Uwagi działacza PPS, posła na Sejm II RP na temat paktu Ribbentrop-Mołotow, sojuszu z Francją i Wielką Brytanią oraz przyczyn klęski wrześniowej 1939 roku. (1.01.1960)
Bomby nad Warszawą - Były chwile, że nad Warszawą szalało równocześnie ponad 300 samolotów. Miało się wrażenie, że pali się całe miasto - opowiadał gen. Tadeusz Tomaszewski. (15.04.1962)
Gen. Walerian Czuma, dowódca obrony Warszawy - 3 września minister wydał mi rozkaz obrony stolicy, po czym dodał, że czołgi niemieckie mogą się znaleźć lada dzień pod murami miasta - wspominał gen. Walerian Czuma.
Niemcy i Sowieci przeciw Polsce - Moskwa postanowiła raz na zawsze skończyć z państwem polskim, na co Hitler przystał bardzo chętnie - uwagi Andrzeja Pomiana na temat agresji na Polskę. (6.10.1979)
Gen. Stanisław Kopański o przyczynach klęski wrześniowej - Niemcy mieli znaczną przewagę militarną. Po wystąpieniu drugiego agresora, Rosji sowieckiej, przewaga obu stała się druzgocącą - słyszymy w audycji. (1.09.1960)
Błyskawiczny triumf wroga - W sytuacji, w jakiej się wówczas znaleźliśmy, najgenialniejszy wódz nie mógłby osiągnąć zwycięstwa - mówił Bogusław Miedziński, Marszałek Senatu II RP. (1.01.1960)
Jan Tysson Urodził się w 1932 roku we Lwowie. Wnuk znanego architekta przełomu XIX i XX wieku, Jana Sasa-Zubrzyckiego. Wojna zastała go wraz z matką na wakacjach w Delatynie. Po kilku tygodniach tułaczki rodzina wróciła do Lwowa. Tu przeżyli wojnę i tu pozostali. Jan Tysson ukończył studia na Politechnice Lwowskiej. Pracował jako konstruktor. W 1958 roku związał się z Polskim Teatrem Ludowym.
Jadwiga Gieczewska Urodziła się 6 września 1924 w Wilnie w rodzinie kolejarzy. W czasie okupacji niemieckiej uczęszczała do legalnej szkoły prywatnej. W 1944 roku podjęła naukę w żeńskim gimnazjum nr 5. Po wojnie studiowała slawistykę na wileńskim uniwersytecie. Była redaktorką pierwszego elementarza dla szkół polskich w Wilnie, wydanego w 1952 roku. Od 2001 roku przewodniczy sekcji polskiej Wileńskiej Wspólnoty Więźniów Politycznych i Zesłańców.
Irena i Jadwiga Zappe Irena Zappe urodziła się 5 kwietnia 1919 w Zaleszczykach, jej siostra Jadwiga przyszła na świat siedem lat później w Korościatynie (na Podolu). Ojciec pracował w dyrekcji kolei we Lwowie, matka, nauczycielka, wychowywała siedmioro dzieci. W 1942 roku Irena zaangażowała się w działalność Armii Krajowej. Nieco później do AK wstąpiła Jadwiga. Po wojnie z rodzicami pozostały we Lwowie. Pracowały z zaniedbanymi dziećmi, głównie narodowości polskiej. Irena zmarła 4 lipca 2013.
Halina Czyszewicz Urodziła się 8 grudnia 1935 na Mazolewszczyźnie i tu spędziła okres okupacji. Wraz z rodzicami pracowała na roli. Po wojnie ukończyła pięć klas szkoły podstawowej. W kołchozie, do którego trafiła zajmowała się uprawą lnu. Po wyjściu za mąż znalazła zatrudnienie w restauracji jako kucharka. Obecnie jest na emeryturze. Mieszka w Iwieńcu na Białorusi.
Anatol Żołnierkiewicz Urodził się w 1927 roku w majątku Wołkowszczyzna koło Nieświeża. Dzięki życzliwości jednego z urzędników w niemieckim paszporcie zmieniono mu datę urodzenia, co spowodowało, że nie został wywieziony na roboty do Niemiec. Rodzina uniknęła też wywózki na Sybir. W 1944 Sowieci rozparcelowali majątek Żołnierkiewiczów i wcielili do kołchozu. Anatol ukończył studia techniczne i pracował w Nieświeżu.
Nina Czarna Urodziła się w 1929 w Pińsku. W chwili wybuchu II wojny mieszkała w Ostrowi Mazowieckiej. W 1940 roku wraz z całą rodziną została aresztowana i zesłana do Kazachstanu. Od powrotu, w 1946 roku, mieszka w Pińsku, gdzie pracowała jako przedszkolanka.
A więc wojna... 1 września 1939 roku Niemcy napadły na Polskę. Rozpoczęła się II wojna światowa - największy w historii konflikt zbrojny...
Józef Beck z wizytą w Moskwie 13 lutego 1934 roku Józef Beck wyjechał z wizytą dyplomatyczną do Moskwy. W stolicy ZSRR obie strony przedłużyły o 10 l...
Warszawa padła. Oni walczyli Bitwa pod Kockiem była ostatnią potyczką regularnych oddziałów Wojska Polskiego w wojnie obronnej 1939 roku. Mimo odnies...
Bronili Helu do końca - Przez pierwsze dni nalot był co 15 minut. Na wioskę, na cypel. Ludzie nie wiedzieli, gdzie się kryć - wspominał jeden ...
ORP "Orzeł" - chluba polskiej Marynarki Wojennej Z horoskopu ułożonego przez jednego z oficerów wynikało, że kariera okrętu będzie bardzo błyskotliwa, ale krótka. Przepo...
Zabiegi Hitlera o Wolne Miasto Gdańsk 15 listopada 1920 roku na mocy ustaleń wersalskiego traktatu pokojowego, kończącego I wojnę światową, utworzono Wolne Mi...
Ostatnia bitwa Września Generał Kleeberg: Wojna jest przegrana, ale honor żołnierza nie jest przegrany. Mam żołnierzy pod swoją komendą i nie op...
Nieprzyjaciel szedł od granicy wszystkimi drogami "Godni są, by wspominali i czcili ich wszyscy, bo za prawa i zwyczaje ojczyste walczyli mężnie i wytrwale" – taki napis ...
"Nie damy się! Wolimy zagrzebać się w gruzach niż poddać się Niemcom” 28 września 1939 roku o godzinie 13.15, w budynku fabryki Skody na Rakowcu gen. Tadeusz Kutrzeba i gen. Johannes Blaskow...
Stefan Starzyński - prezydent, który poświęcił życie dla stolicy - Mógł uciec, nawet miał rozkaz opuszczenia miasta razem z rządem, ale tego nie uczynił. Został do końca. To jest wzór o...
84. rocznica wybuchu II wojny światowej na antenach Polskiego Radia 1 września 2023 przypada 84. rocznica wybuchu II wojny światowej – największego konfliktu zbrojnego w historii świata. P...
84. rocznica wybuchu II wojny światowej na antenach Polskiego Radia 1 września 2023 przypada 84. rocznica wybuchu II wojny światowej – największego konfliktu zbrojnego w historii świata. P...
1 września 1939 roku "Imperializmowi nie wolno ustępować". Od zbrodniczej napaści Niemiec na Polskę, rozpoczynającej II wojnę światową, mijaj...
77. rocznica hitlerowskiej napaści na Polskę W 77. rocznicę hitlerowskiej napaści na Polskę zapraszamy na specjalne wydanie "Klubu Trójki" z Gdańska.
"Lata wojny" - przypominamy najważniejsze wydarzenia II wojny światowej W roku 1939 rozpoczęły się dramatyczne lata wypełnione działaniami wojskowymi na wielką skalę. Wtedy też, już drugi raz ...
II wojna światowa jak "Miasto grzechu" - Szukaliśmy formuły, która trafiłaby do widza wychowanego raczej na komiksach i filmie "Sin City" niż na "Stawce większ...
Co stało się po wojnie z rzeczną Flotyllą Pińską? W czasie I i II wojny światowej na polskich rzekach walczyły oddziały Flotylli Rzecznej Marynarki Wojennej. Janusz Weiss...
Paweł Huelle: wojna wymazała Polaków z Gdańska – Świat Oskara, bohatera "Blaszanego bębenka" Güntera Grassa, opierał się na trzech podstawach: ojcu Niemcu, matce Kaszu...
1 września 1939 roku Hitler nie dążył do globalnego konfliktu... - Liczył na lokalną wojnę z Polską. Na szczęście jego przewidywania się nie sprawdziły. Nasi sojusznicy, Francja oraz Wi...
75. rocznica wybuchu II wojny światowej. Pojednanie jeszcze się nie dokonało - Proces zaczął się kilkadziesiąt lat temu, ale nie został dokończony. Co jakiś czas wybuchają polsko-niemieckie spory o...