Niedawne nowe odkrycia w Iranie uzupełniają naszą wiedzę na temat starożytnej geografii Persji, oraz pozwalają poznać życie zwykłych ludzi w tych odległych czasach.
Starożytna Persja za czasów dynastii Achemenidów (550-330 p.n.e.) była wielkim imperium sięgającym od Egiptu po Indie. Na terenie współczesnego południowo-wschodniego Iranu znajdują się ruiny dawnych stolic tego państwa. Jest to Persepolis (obecnie Tacht-e Dżamszid), znajdujące się na północny wschód od współczesnego miasta Sziraz w irańskiej prowincji Fars, Pasargady, znajdujące się około 40 kilometrów od Persepolis oraz Suza, obecnie Szusz, w północno-wschodniej części prowincji Chuzestan w Iranie. Z tych miast królowie perscy podejmowali decyzje, które dotyczyły życia ludzi w tak odległych miejscach jak wybrzeże Azji Mniejszej (dzisiejszej Turcji) czy stepy Azji Centralnej. Aby komunikacja między odległymi krańcami imperium przebiegała sprawnie Persowie wybudowali tak zwaną Drogę Królewską, czyli trakt, który biegł od Persepolis, poprzez Suzę, aż do Sardes, we współczesnej zachodniej Turcji.
Życie zwykłych ludzi
Dzięki wykopaliskom, które prowadzono w Persepolis, Pasargadach i Suzie, znamy dzisiaj bardzo dobrze architekturę pałaców królewskich, a także wiele możemy powiedzieć na temat życia dworskiego oraz działania administracji królewskiej w tamtym czasie. Odkrycie tysięcy administracyjnych tabliczek zapisanych pismem klinowym w Persepolis w języku elamickim pozwoliło współczesnym badaczom poznać działanie aparatu biurokratycznego sprzed 2500 lat od podszewki. Tabliczki te zawierają zapis dystrybucji dóbr i żywności kontrolowanej przez urzędników królewskich. Odwołują się one do wielu miejscowości, które znajdowały się w ówczesnym południowo-wschodnim Iranie. Niestety, poza wspomnianymi stolicami Achemenidów, lokacja większości z tych miejscowości jest nieznana. Dokumenty te oraz wspomniane wykopaliska nie dostarczyły nam jednakże wielu informacji o życiu zwykłych ludzi, którzy pracowali dla ówczesnych królów.
Mając na względzie te luki w naszej wiedzy, na jesieni 2008 roku irańscy i włoscy archeolodzy wznowili wykopaliska w pobliżu Persepolis. Badania te są prowadzone przez profesora Pierfrancesco Callieriego z Uniwersytetu w Bolonii i Alirezę Asgariego Chaverdi z Irańskiego Centrum Badań Archeologicznych. Profesor Callieri wcześniej badał stanowisko tzw. fortecy Tall-e Tacht w Pasargadach i osadę z okresu Achemenidów w dolinie Bolaghi w prowincji Fars. Celem zespołu jest przebadanie struktury architektonicznej obszarów w pobliżu stolicy Achemenidów. Celem wykopalisk jest uzupełnienie dokumentacji dotyczącej tarasu Persepolis zawierającego pałace królewskie, oraz rozszerzenie badań na obszar pobliskiego miasta, którego istnienie potwierdzone jest dzięki tekstom elamickim i greckim, a które do tej pory było badane jedynie dzięki sondażom geofizycznym. Te badania będą miały duże znaczenie dla znajomości społeczeństwa, gospodarki i rzemiosła okresu Achemenidów i okresu postachemenidzkiego, a także dla studiów nad historycznym rozwojem Persepolis. W badania zaangażowane są także Fundacja Badawcza Parsa-Pasargady i Włoski Instytut Afryki i Wschodu.
W poszukiwaniu Lidumy
Archeolodzy przeprowadzili dodatkowe studia geofizyczne, bazując na rezultatach poprzednio uzyskanych przez badaczy irańskich. Badacze prowadzą wykopaliska w pobliżu Persepolis od połowy października 2008 roku. Ostatni etap wykopalisk doprowadził do odkrycia różnych faz osadnictwa w pobliżu Tacht-e Dżamszid. „Odkrycie pięciu faz osadnictwa z różnych epok stało się możliwe dzięki naukowym i archeologicznym badaniom nad architekturą Persepolis” - powiedział Alireza Asgari Chaverdi dla irańskiej telewizji Press TV. Odkryto kilkadziesiąt obiektów, między innymi klejnoty, starożytną broń i fragmenty uszkodzonych posągów, ceramikę i lazurowe talerze. Ponadto znaleziono posągi z okresu Achemenidów barwione na czerwono, biało i czarno, a także brązową biżuterię i glazurowaną ceramikę w różnych kolorach.
Dzięki prowadzonym wykopaliskom włoscy i irańscy archeolodzy znaleźli wskazówki na temat życia codziennego ludzi zamieszkujących okolice Persepolis. Zdaniem archeologów, obszar ten był permanentnie zamieszkany od czasów Achemenidów. Niedaleko parkingu, który obecnie znajduje się w pobliżu Persepolis, znaleziono szeroki na 1,8 metra mur, który został zlokalizowany dzięki badaniom geofizycznym tego obszaru. Mur ten pochodzi z końca epoki Achemenidów i jest najprawdopodobniej fragmentem fortyfikacji miasta. Między innymi znaleziony mur jest obecnie przedmiotem studiów włosko-irańskiego zespołu.
Ponadto zespół bada obszar u stóp tarasu i poza nim w celu przebadania miasta, które znajdowało się obok Persepolis. Persepolis, po staropersku Parsa, według zachowanych do naszych czasów dzieł starożytnych Greków, mieściło także miasto, w którym zamieszkiwali zwykli ludziepracujacy na dworzejako biurokraci, robotnicy i inni. Z kolei tabliczki z Persepolis mówią o miejscowości Matezzisz, która znajdowała się w pobliżu Persepolis. Matezzisz występuje bardzo często w archiwum klinowym z Persepolis, co wskazuje na dużą rolę tego ośrodka. Badacze tekstów elamickich są obecnie przekonani, że Matezzisz znajdowało się bardzo blisko kompleksu pałacowego Persepolis, jeśli nie tuż przy nim. Irańscy i włoscy archeolodzy identyfikują obie miejscowości – miasto z tekstów greckich w pobliżu Persepolis i Matezzisz z tabliczek elamickich - i są przekonani, że znaleźli ślady tego miasta.
Nie są to jedyne badania prowadzone w Chuzestanie i w Farsie mające na celu uzupełnienie naszej wiedzy o Achemenidach. W lutym 2008 roku informowaliśmy o znalezieniu innej miejscowości wspomnianej w tabliczkach z Persepolis: miasta Liduma. Jak sądzą archeolodzy z misji australijsko-irańskiej, miasto to znajdowało się opodal miejscowości Suruvan w dzisiejszym Farsie. W bieżącym miesiącu archeolodzy irańscy poinformowali o odnalezieniu innej miejscowości z okresu Achemenidów. W wyniku konstrukcji drogi odkryto liczące sobie 2500 lat pozostałości pałacu, w tym 18 kolumn, należących do epoki Achemenidów. Odkrycia zostały dokonane w starożytnym mieście Ramhormoz w prowincji Chuzestan. Archeolodzy odrestaurowali pięć spośród 18 kolumn, jednak inne kolumny zostały zniszczone w czasie budowy drogi. Badacze są przekonani, że pałac ten znajdował się przy starożytnej Drodze Królewskiej między Persepolis a Suzą. Niewykluczone, że dalsze badania pozwolą zidentyfikować to miejsce z którąś z lokacji wspomnianych w tabliczkach z Persepolis.
(tm)
