Naukowcy wyjaśniają, co kryje się za starożytnym mitem o labiryncie. Czy udało im się odnaleźć dom Minotaura?
Angielsko-grecki zespół naukowców twierdzi, że zidentyfikował miejsce, które mogło stać się pierwowzorem Labiryntu, gdzie – według greckich mitów – mieszkał Minotaur. Zdaniem archeologów, chodziło o starożytny kamieniołom leżący niedaleko miejscowości Gortyna na Krecie. Dawni robotnicy wykuli tam niezliczone ilości tuneli, w których nawet dzisiaj łatwo można się zgubić.
Na tropie Minotaura
Przypomnijmy: Minotaur, najsłynniejszy lokator Labiryntu, był pół-bykiem i pół-człowiekiem, syn królowej Krety i byka. Jego ojczym, Minos, miał być władcą Krety. Od jego imienia wzięła się nazwa całej kultury epoki brązu na Krecie – kultury minojskiej. Ta niezwykle wyrafinowana kultura rozkwitła około 3000 lat p.n.e. i trwała do ok. 1200 r. p.n.e., kiedy upadła z niewyjaśnionych do końca przyczyn. Czasami jej schyłek wiąże się z wybuchem wulkanu na wyspie Thera. Swój udział miała w tym zapewne także pierwsza z wielkich wędrówek ludów – tzw. najazd Ludów Morza, który przetoczył się przez basen Morza Śródziemnego właśnie ok. 1200 r. p.n.e. Kultura minojska promieniowała także na wyspy Morza Egejskiego i na południową część Półwyspu Peloponeskiego. Badania sugerują, że jej najważniejszym ośrodkiem było Knossos, odsłonięte na początku XX wieku przez brytyjskiego archeologa, Arthura Evansa.
600 tys. osób, które każdego roku odwiedzają pałac w Knossos, wyjeżdża przekonanych, że król Minos mieszkał właśnie tam. Labirynt miał zaś powstać, aby ukryć jego straszliwego synowca przed ludźmi. Minotaura ostatecznie pokonał ateński królewicz Tezeusz, dzięki pomocy Ariadny.
Geograf wyjaśni?
Knossos leży aż 20 km od kamieniołomu w Gortynie, co w epoce brązu było zapewne odległością dość sporą, ale naukowcy, o których mowa, już znaleźli wyjaśnienie tego faktu. Ich zdaniem, jeżeli opowieść o Labiryncie ma jakiekolwiek korzenie w prawdzie historycznej, w micie mogło chodzić o władcę Gortyny, który był stolica Krety w okresie rzymskiej dominacji. Nicholas Howarth z Oksfordu, który kierował najnowszymi badaniami, uważa, że Gortyna zniknęła z mitu z powodu wrażenia, jakie na współczesnych zrobiło odkryte przez Evansa Knossos. – Ludzie jadą tam nie tylko po to, żeby zobaczyć kontrowersyjne metody konserwatorskie, które zastosował Evans (w sposób dość swobodny po prostu… odbudował starożytny pałac – przyp. EW), ale chcą także poczuć więź z mityczna przeszłością – komentuje Howarth.
Specjalista z Oksfordu współpracował z Helleńskim Stowarzyszeniem Speleologicznym. Badacze odkryli między innymi, że kompleks jaskiń koło Gortyny odwiedzili nie dawno archeologiczni złodzieje, planując wysadzenie części ścian w poszukiwaniu ukrytych skarbów.
Na system grot, znanych lokalnie jako “Labyrinthos”, składają się kilometry krzyżujących się tuneli z komnatami i ślepymi zaułkami. Od XII wieku nawiedzali je „turyści”, szukający starożytnego Labiryntu, ale na początku XX wieku popadły w zapomnienie, przyćmione przez Knossos – które, dodajmy, ze względu na skomplikowaną architektoniczną strukturę, samo było kandydatem do miana pozostałości domu Minotaura. – Twierdzenie Evansa, że to Knossos jest Labiryntem, należy traktować sceptycznie – uważa Howarth. – To, że wszyscy przyjęli Knossos za centrum kultury minojskiej, wynika w naszego pragnienia wiary w dawne historie, a także z siły osobowości i uprzywilejowanej pozycji samego Evansa – twierdzi oksfordzki geograf.
A dane filologiczne?
Zdaniem Howartha, jeśli spojrzeć na dane archeologiczne, dowody na istnienie Labiryntu sa bardzo skąpe. – Istnieje wiele miejsc, których mieszkańcy chwalą się, że to tam leżał Labirynt, ale nie wydaje mi się, żebyśmy kiedykolwiek ostatecznie zweryfikowali jego lokalizację – mówi.
Teoria Howartha posiada wiele słabych punktów. Przede wszytkim pomija milczeniem starożytne przekazy, które potwierdzają uprzywilejowaną pozycje Knossos na Krecie. Rzymska stolica, jaką była Gortyna, jest przecież dużo młodsza niż najstarsze wzmianki o stolicy Minosa, Knossos i Labiryncie. Andrew Shapland, kurator zbiorów z epoki brązu w londyńskim British Museum, trzyma strone Evansa. – Myślę, że więcej argumentów stoi za Knossos. To o nim mówi klasyczna tradycja i podróżnicy, wspomina je nawet Homer. Jeżeli Labirynt naprawdę istniał, to raczej jako metafora, za pomocą której pamięć o wspaniałości Knossos przetrwała do naszych czasów” – uważa Shapland.
Eugeniusz Wiśniewski
PRZECZYTAJ WIĘCEJ: Dysk z Fajstos - genialna podróbka?
