W ostatnich latach wykopaliska odkrywają dotychczas nieznane starożytne cmentarzyska w Syrii. Badania odkrywają pochówki z najróżniejszych okresów historycznych. Dzięki tym odkryciom coraz lepiej poznajemy dawnych mieszkańców tych starożytnych ziem.
Kilka dni temu agencje doniosły, że w północnej w Syrii archeologowie odkryli cmentarz z czasów rzymskich, pochodzący z III w. n.e. Cmentarzysko o kształcie krzyża znajduje się ok. 710 km na północny wschód od Damaszku, w pobliżu miejscowości Nasiriya w prowincji Al Hasakah. Znaleziono tam monety, kawałki ceramiki i bransolety, należące do późnej kultury aramejskiej. Obecnie trwają dalsze badania, które mają na celu pogłębienia wiedzy naukowców na temat tego miejsca. Ten rejon Syrii ma długą tradycję związaną z Aramejczykami, którzy zamieszkiwali okoliczne ziemie od stuleci. Tu, w miejscowości Tell Facharije (starożytne Sikan), znaleziono jedną z najstarszych aramejskich inskrypcji, spisaną w IX w. p.n.e. na rozkaz Had-Yit’i, władcy Gozan (oddalone o 2 km Tell Halaf). Do dzisiaj 13% ludności prowincji Al Hasakah to Asyryjczycy - chrześcijanie mówiący we współczesnej odmianie aramejskiego.
Natomiast parę dni wcześniej w ruinach Palmyry, jednego ze wspaniałych miast rzymskiego Bliskiego Wschodu, znaleziono cmentarz datowany na II wiek n.e. Odkryto tam także unikatowe wapienne płyty. Jedna z nich przedstawia dwóch mężczyzn stojących obok obładowanego wielbłąda, prowadzonego przez młodego chłopca. Płyta datowana jest na II w. n.e. Płaskorzeźba jest wykonana w typowym dla Palmyry stylu, łączącym wpływy sztuki rzymskiej i wschodniej. Ta maniera jest wizytówką sztuki palmyreńskiej. Szczyt rozwoju Palmyra przeżywała w III w. n.e., kiedy to pod panowaniem królowy Septymii Zenobii Palmyreńczycy zrzucili zwierzchnictwo Rzymu i narzucili tymczasowo swoją władzę rzymskim prowincjom na wschodzie. Jednak w latach 272-273 cesarz Aurelian zdołał pokonać Zenobię, a Palmyra od tego czasu straciła na znaczeniu. Palmyreńczycy także mówili w odmianie języka aramejskiego i na terenie swojego miasta zostawili po sobie wiele inskrypcji w tym języku. Wykopaliska w Palmyrze prowadzi także polska misja z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego.
Parę miesięcy wcześniej misja amerykańskiego Johns Hopkins University pod dyrekcją prof. Glenna Schwartza dokonała odkrycia dużo starszego cmentarzyska z wczesnej epoki brązu (2500-2200 p.n.e.) w Umm el-Marra, 56 km na wschód od Aleppo i 320 km na północ od Damaszku. Są to prawdopodobnie groby królewskie, a zawierają szkielety dorosłych, a także niemowlęta i dzieci, niektóre ubrane w złoto, srebro i lapis lazuli. Znaleziono także kości zwierząt, np. szczeniąt czy małp, które świadczą o ofiarach z tych stworzeń. Zdaniem prof. Schwartza to typowe dla pochówków tego regionu.
Badacze sądzą, że Umm el-Marra to starożytna Tuba, stolica niewielkiego królestwa mieszczącego się na szlaku wiodącego z Mezopotamii nad Morze Śródziemne. Tuba najprawdopodobniej była sojusznikiem dużo bardziej potężnego miasta Ebla, które dominowało w tym regionie w połowie trzeciego tysiąclecia p.n.e. Zespół z Johns Hopkins University prowadzi tam badania od 1994 roku i oprócz licznych pochówków, znaleziono także pozostałości domów, pieców garncarskich, instalacji metalurgicznych i murów obronnych.
Kolejne cmentarzysko znaleziono w 2004 roku w Gharieh, 40 km na południe od As-Suwajda w południowej Syrii. Ten cmentarz pochodzi z okresu nabatejskiego (400 p.n.e. - 100 n.e.). Architektura tego miejsca przypomina architekturę palmyreńską. Na cmentarzu znaleziono buteleczki po perfumach, drobne wyroby ze szkła i gliniane lamy oliwne. Niektóre przedmioty świadczą o ciągłości kulturowej sięgającej okresu aramejskiego.
Tytus Mikołajczak
Na podstawie: m.in. New York Times, Yahoo News
