Kurczak z żółtka

Choć wiemy, że kurczęta wylegają się z jaj, to nie zawsze zdajemy sobie sprawę, że tak konkretnie biorą się z żółtka. Zarodki kur mają w jajku do dyspozycji między innymi poduszkę powietrzną!

To w żółtku znajduje się tarczka cytoplazmatyczna i zapas cennych substancji odżywczych. Białko w jaju pełni wyłącznie funkcję ochronną, otaczając z każdej strony rozwijający się zarodek.

Jak podkreśla dr hab. Magdalena Rost–Roszkowska z Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, jajko to złożona struktura, a każdy jej element ma ściśle określone zadania. - Jajo to komórka jajowa, czyli początek nowego życia, ale pod warunkiem że jest zapłodniona, czyli dotrze do niej plemnik. Dlatego z jajka z supermarketu na pewno nie wylęgnie nam się kurczak – wyjasnia.

Właściwa komórka jajowa w jajku to położona na żółtku tarczka cytoplazmatyczna, z której – w razie zapłodnienia – powstaje kurczę. Żółtko to materiał zapasowy, którym żywi się rozwijający się wewnątrz jaja zarodek. Właśnie dlatego jajko to źródło wielu cennych składników. - W żółtku są duże ilości tłuszczu. Gdyby oglądać je pod mikroskopem elektronowym, to można zaobserwować poza olbrzymimi kulami białka także olbrzymie krople lipidowe. W białku są peptydy, trochę aminokwasów i dużo wody. W miarę rozwoju zarodka białko zanika, bo następuje utrata wody – mówi Rost-Roszkowska.

Dlaczego kula żółtka zachowuje swój kształt? Pokrywa ją bardzo cienka błona żółtkowa, pełniąca funkcję ochronną. W białku z kolei znajdują się charakterystyczne białe, silnie poskręcane struktury. To tzw. skrętki, które są umocowane do kuli żółtka i uniemożliwiają jej wewnątrz chaotyczny ruch we wszystkie strony. Dzięki nim żółtko utrzymuje się cały czas jedną powierzchnią u góry jajka – kiedy jajko wtacza się do gniazda, tarczka cytoplazmatyczna musi być cały czas na górze, by matka mogła przekazać jej jak najwięcej ciepła.

Co jeszcze znajdzimy w jajku? Pod skorupką wapienną możemy dostrzec dwie cienkie błony, tzw. pergaminowe - wewnętrzną oraz zewnętrzną. - Błona żółtkowa, białko, osłony pergaminowe i skorupka – to wszystko osłony jajowe, które pełnią funkcję ochronną, nie wchodzą w skład ciała kurczęcia. Odpowiadają za ochronę przed urazami mechanicznymi, przed promieniowaniem ultrafioletowym, gwałtownymi zmianami temperatury, a także inwazją przez mikroorganizmy patogenne – tłumaczy biolozka z Katowic.

Jajko ma także poduszkę powietrzną – dosłownie! Na tępym (szerszym) końcu jaja znajduje się komora powietrzna, która tworzy się pomiędzy wewnętrzną i zewnętrzną osłoną pergaminową. Pełni ona funkcję oddechową – na tępym końcu jaja w skorupce wapiennej znajduje się bowiem najwięcej porów. Przez nie dochodzi do wymiany gazowej i rozwijający się kurczak może oddychać.

(ew/pap)