- Kamienna stela z wizerunkiem bogato odzianego władcy z końca okresu preklasycznego (ok. I-III w. n.e.) oraz fryz, ukazujący bóstwa znane ze świętej księgi Majów "Popol Vuh" - to najważniejsze odkrycia polskich archeologów w starożytnym mieście Majów - Nakum.
Tegoroczne wyniki wykopalisk pracujących pod kierunkiem dr. Jarosława Źrałki i Wiesława Koszkula z Instytutu Archeologii UJ dowodzą, że Nakum było pod koniec okresu preklasycznego jednym z najistotniejszych i najbardziej liczących się politycznie ośrodków w rejonie północno-wschodniej Gwatemali.
Krakowscy archeolodzy badają starożytne miasto Majów - Nakum, położone w departamencie Peten, w północnej Gwatemali, od 2006 roku. Mogą się pochwalić wieloma spektakularnymi odkryciami, które rzucają nowe światło na historię cywilizacji Majów.
- Dokończyliśmy odsłanianie gigantycznego stiukowego fryzu, na który natknęliśmy się przypadkiem w zeszłym roku. Fryz wyobraża dwóch lokalnych władców lub bóstwa - tzw. bracia bliźniacy, znane ze słynnego dzieła „Popol Vuh”. Według mitów, bohaterowie ci odpowiedzialni byli za pokonanie panów śmierci - wyjaśnia Koszkul.
Fryz zdobił niegdyś zewnętrzną ścianę niewielkiej budowli, która dziś jest ukryta we wnętrzu jednej z piramid - Majowie rozbudowywali starsze budowle i zmieniali ich funkcje.
Na południowej fasadzie tej samej budowli, w okolicach schodów prowadzących na jej szczyt, archeolodzy znaleźli całą grupę świetnie zachowanych naczyń datowanych na ostatni okres funkcjonowania miasta, czyli schyłkowy okres klasyczny (IX-X w. n.e.).
- To wtedy Nakum przeżywało rozkwit, a inne sąsiednie miasta Majów znajdowały się w stanie kryzysu i upadku. Wśród odkrytych naczyń jest ceramika, która została najprawdopodobniej importowana z północnej części Jukatanu, a także, szczególnie typowe dla tego okresu naczynia typu Naranja Fina, które były importowane z dolnego biegu rzeki Usumacinty w granicach dzisiejszego Meksyku - mówi dr Źrałka.
Archeolodzy przeprowadzali prace badawcze również w rejonie tzw. Piramidy 99.
- Konstrukcja ta znajduje się na północnym krańcu stanowiska i już od samego początku intrygowała nas jej funkcja i datowanie. Wygląda jak szeroka, przysadzista platforma bez żadnych widocznych śladów po budowlach na szczycie - wyjaśnia dr Źrałka. Jednak polskie wykopaliska z lat 2006-2008 dowiodły, że na szczycie istniały 3 budynki skonstruowane w schyłkowym okresie klasycznym (IX-X w.), pełniące zapewne funkcje mieszkalne.
Naukowcy dokonali również przypadkowego odkrycia w północnej części miasta. Zaintrygował ich tajemniczy kamień wystający z poziomu gruntu w rejonie tzw. Północnego Placu. W trakcie wykopalisk okazało się, że jego dolna część jest pokryta reliefem, przedstawiającym kroczącą postać w bogatym stroju. Stylistycznie zabytek ten pochodzi z końca okresu preklasycznego (ok. I-III w. n.e.), co oznaczałoby, że jest to najstarsza stela w samym Nakum i jeden z najwcześniejszych zabytków płaskorzeźbionych w tym regionie.
- Najprawdopodobniej przedstawia lokalnego władcę. Odkrycie tego zabytku może wskazywać na to, że pod koniec okresu preklasycznego (w ciągu tzw. fazy protoklasycznej) Nakum było bardzo ważnym, może jednym z najistotniejszych i najbardziej liczących się politycznie ośrodków w rejonie północno-wschodniej Gwatemali - uważa dr Źrałka.
