Czytaj także

Goryli berek

Ostatnia aktualizacja: 15.07.2010 13:30

Naukowcy znaleźli kolejne podobieństwa między małpami człekokształtnymi a ludźmi. Z najnowszych badań wynika, że goryle lubią bawić się w berka.

Eksperci z brytyjskiego Uniwersytetu w Portsmouth analizowali filmy nakręcone w różnych ogrodach zoologicznych. Okazało się, że goryle bawią się jak dzieci: jeden osobnik podbiega do drugiego, lekko go trąca, po czym ucieka. Uderzona małpa zaczyna gonić tę, która ją dotknęła. Potem następuje zamiana ról.

Naukowcy nie są pewni, czy goryle rozumieją zasadę gry w ten sam sposób co dzieci, ale zachowania są niemal identyczne. Z całą pewnością jednak małpy testują zachowania społeczne; sprawdzają, jak daleko mogą się posunąć i gdzie kończy się zabawa, a gdzie rozpoczyna walka.

Na filmach kręconych przez trzy lata przykłady małpiej gry w berka zaobserwowano 86 razy.

Zobacz więcej na temat: dzieci tarta

Czytaj także

Człowiek, szympans – dwa bratanki?

Ostatnia aktualizacja: 15.11.2010 14:00

Linie ewolucyjne ludzi i szympansów rozdzieliły się wcześniej niż sądzono.

A dokładniej trzy miliony lat wcześniej niż dotychczas uważali naukowcy. Nowe datowanie naukowcy p[ublikują na łamach "Systematic Biology".

Szympans to najbliższy żyjący krewny człowieka. Z tymi sympatycznymi malpami dzielimy niemal 99 proc. genów. Jak dotąd, powszechnie przyjmowało się, że linie ewolucyjne ludzi i szympansów rozdzieliły się pięć do sześciu milionów lat temu. Nowe badania, oparte na statystycznych obliczeniach dowodzą jednak, że nastąpiło to około ośmiu milionów lat temu.

Interdyscyplinarny zespół badawczy, skupiający matematyków, antropologów i biologów molekularnych, porównywał dane pochodzące z analizy skamieniałości oraz oparte na badaniach DNA. Obie metody same w sobie są niedoskonałe, ale mogą się wzajemnie uzupełniać. Analizy porównawcze DNA pomagają zrozumieć proces rozdzielania się gatunków. Nie dają jednak jednoznacznej odpowiedzi, kiedy to nastąpiło. Z kolei skamieniałości można stosunkowo precyzyjnie datować, ale są duże luki w zapisie kopalnym.

Zdaniem kierującego zespołem, Roberta D. Martina z Field Museum w Stanach Zjednoczonych, najnowsze wyniki badań pozwalają na lepszą interpretację skamieniałości. Dobrym przykładem może być czaszka Sahelanthropus tchadensis, znaleziona kilka lat temu w Czadzie. Wydatowano ją na siedem milionów lat, co nie pasowało do istniejącego obrazu ewolucji człowieka. Teraz można uznać, że Sahelanthropus reprezentuje po prostu wczesny etap ewolucji człowieka, już po oddzieleniu się od szympansów.

To nie pierwsze kontrowersyjne wyniki Roberta D. Martina. W 2002 roku opublikował inne badania, oparte na tej samej metodzie. Dowiódł w nich, że wspólny przodek wszystkich naczelnych żył 85 mln lat temu, czyli na 20 mln przed zagładą dinozaurów. Oznacza to, że naczelne - i ogólnie ssaki - nie "czekały" z ekspansją aż dinozaury wyginą. Taki punkt widzenia przeczy utartemu poglądowi w nauce, że dopiero po zagładzie dinozaurów otworzyła się przestrzeń dla ekspansji ssaków. Czy nowe ustalenia amerykańskiego naukowca także nie przebiją się do ewolucyjnego mainstreamu?

(ew)

Zobacz więcej na temat: Czad DNA Stany Zjednoczone

Czytaj także

Szympansy opłakują swoje dzieci

Ostatnia aktualizacja: 31.01.2011 12:50

Okazuje się, że żałoba cechuje nie tylko ludzi! Naukowcy nagrali film, na którym szympansica "opłakuje" swoje zmarłe młode.

Okrycia dokonali psycholingwiści z Instytutu Maxa Plancka. Niezwykłe obserwacje naukowcy opisali na łamach "American Journal of Primatology".

Młode szympansicy zmarło w wieku 16 miesięcy. Matka przejawiała w stosunku do zwłok dziecka zachowania, których nie obserwowano wcześniej w relacjach z żywym szympansiątkiem: najpierw chwytała zmarłe dziecko za szyję i twarz, a potem kładła ciało szympansiątka na ziemi, aby następnie obserwować je z pewnej odległości.

Katherine Cronin i jej koledzy dokonali odkrycia podczas obserwacji małp w parku Chimfunshi Wildlife Orphanage Trust w Zambii. Żyją tam urodzone na wolności szympansy, które zostały uratowane z rąk kłusowników.

Długie dzieciństwo szympansa

Szympansy to nasi najbliżsi żyjący krewni. Widać to nie tylko po ich genach, ale także modelu wychowania potomstwa. Dzieciństwo szympansiątek trwa – jak na świat zwierząt – wyjątkowo długo. Młode osobniki pozostają w bezpośrednim kontakcie z rodzicami nawet przez kilka pierwszych lat życia. Matki noszą je przez pierwsze dwa lata, a przez cztery kolejne wciąż się nimi zajmują. Silne więzy z rodzicami trwają jednak znacznie dłużej.

Szympansica, która straciła dziecko, pozostawała przy jego ciele ponad godzinę po śmierci, a następnie zaniosła je do grupy innych szympansów i obserwowała, jak one badały ciało szympansiątka. Następnego dnia nie nosiła już dziecka na plecach.

Małpie czynności żałobne

Niemal nic nie wiemy na temat tego, jak naczelne reagują na śmierć członka swoich rodzin; czy rozumieją zjawisko śmierci i czy posiadają jakieś czynności żałobne. Właśnie dlatego badania specjalistów z Instytutu Maxa Plancka są takie odkrywcze – okazuje się, że szympansy mogą posiadać namiastkę zachowań typowych, jak się dotąd wydawało, tylko dla człowieka.

Badacze nie chcą na razie szerzej interpretować swojego odkrycia. Wcześniej inne zespoły badawcze odnotowały przypadki noszenia przez szympansie matki ich potomstwa nawet przez kilka tygodni po śmierci dziecka. Mogło to jednak wynikać z faktu, że nie zauważyły faktu, że dziecko umarło.

Zobacz szympansice noszące ciała dzieci:

Wiosną 2010 roku badacze odnotowali przypadek szympansicy Rosie, która bardzo przeżyła fakt śmierci swojej matki. Rosie towarzyszyła umierającej, a po jej śmierci przez kilka dni nie mogła spać, wierciła się i była wyjątkowo cicha. Rosie wychowała się jednak w ZOO, a obecne odkrycie dotyczy dzikich szympansów – i dlatego jest tak przełomowe.

- Nasze badania wnoszą coś nowego do małej, ale rosnącej ilości danych na temat tego, jak naczelne rozumieją śmierć – mówi Mark Bodamer Gonzaga University. Wszyscy autorzy najnowszych badań mają nadzieję, że już wkrótce będzie mogła powstać bardziej ogólna teoria na temat szympansiego stosunku do śmierci.

(ew/alphagalileo.org/Scientific American)

Zobacz nagranie czynności żałobnych szympansicy

Zobacz więcej na temat: dzieci rodzice wychowanie Zambia

Czytaj także

Mandryle w ZOO stworzyły własną kulturę

Ostatnia aktualizacja: 09.02.2011 11:45

Małpy z ZOO w Colcester mają własny gest do porozumiewania się z innymi. Zachowują się inaczej niż mandryle żyjące na wolności.

Pracownicy ZOO w Colcester zauważyli, że mandryle z ich ogrodu zoologicznego wykonują zupełnie niezwykły gest – przykrywają oczy ręką. Na pierwszy rzut oka taki gest nie ma żadnego sensu – jest wykonywany niezaleznie od oświetlenie, a zatem nie ma na celu przysłonienia oczu przed światłem. Małpy podczas tego gestu nie zamykają oczu.

Mark Laidre z Uniwersytetu Kalifornijskiego ma teorię: ręka na oczach to sygnał, że małpa nie chce, aby jej przeszkadzano. Co ciekawe, ten gest nie występuje u żadnych mandryli poza tym ZOO – a zatem może byc dowodem na rozwój lokalnej kultury społecznej.

Laidre zauważył ten gest po raz pierwszy w 1999 roku, nie przywiązał jednak do niego wiekszej wagi. Od tamtego czasu zjeździł cały świat, obserwując mandryle na różnych szerokościach geograficznych, w naturze i w ogrodach zoologicznych. W 2007 roku powrócił do Colcester i w ciągu pierwszych kilku godzin obserwacji znowu zauważył ów niezwykły gest. Wtedy już wiedział, że to cos zupełnie niezwykłego.

Tak rodzi się kultura

Kultura to nic innego jak zachowanie, którego uczymy sie od innych członków naszej populacji. Nie jest przekazywana za pomoca genów, ale właśnie poprzez naukę – i dlatego różni się w zależności od miejsca zamieszkiwania danej grupy ludzi. Kultura uważana jest za jedną z najważniejszych cech, które odrózniają nas od zwierząt.

Coraz częściej naukowcy zauważają jednak, że nie tylko ludzie uczą się jedni od drugich. Japońskie makaki potrafią umyć pokryte piaskiem jedzenie – a tradycja takiego mycia wzięła sie od konkretnej samicy. Z kolei delfiny uczą sie wzajemnie użycia gąbek. Na ogół wyuczone zachowania biorą się z wpływu środowiska naturalnego.

Istnieją także dowody, że nie tylko ludzie potrafią wynaleźć gest, który będzie miał znaczenie. Takie gesty zaobserwowano jednak tylko u małp. Co ważne, mandryle z angielskiego ZOO wynalazły go same. - Gest mandryli nigdy nie został wykonany w odniesieniu do ludzi – mówi Laidre. – Małpy wykonują go niezależnie od ludzi.

Ucieczka przed "falą"

W 2007 i 2008 roku Laidre spędził w ZOO z Colcester 100 godzin, obserwując tę konkretną grupę mandryli. Gest „nie przeszkadzaj” był tam wówczas już rozpowszechniony. Małpy wykonywały go zawsze w bezruchu, a sam gest mógł trwać od 6 sekund do 17 minut. W tym czasie liczba innych mandryli, która przebywała w pobliżu małpy zakrywającej oczy lub dotykała ją, gwałtownie spadała. – Przykrywając oczy, osobniki prawdodpodbnie przekazywały informację, że chcą, aby je zostawić w spokoju – komentuje Laidre. Co ciekawe, nie wszystkie małpy wykonywały ten gest, a tylko te z dołu drabiny społecznej.

Ani Laidre, ani żaden inny naukowiec nie zauważyli takiego gestu u mandryli żyjących w naturze. Jest tak prawdopodobnie dlatego, że małpy żyją wówczas w dużo większych grupach i młodsze, niżej umiejscowione w hierarchii osobniki mogą znaleźć inne sposoby na unikanie kontaktu z „przełożonymi”.

Gest małp z Colcester powstał prawdopodobnie na skutek przypadku i został użyty z dobrym skutkiem przez jednego z osobników, a następnie zaczęły go powielać inne małpy. Dokładnie tak samo jak w ludzkiej kulturze.

(ew/livescience.com)

Zobacz więcej na temat: KULTURA

Czytaj także

Małpy też wątpią w siebie

Ostatnia aktualizacja: 24.02.2011 12:00

Udowodnili to naukowcy. Jak tego dokonali? Obserwowali małpy grające w gry komputerowe.

Badania, o których mowa, przeprowadzili prof. John David Smith ze State University of New York w Buffalo oraz prof. Michael Beran z Georgia State University. Naukowcy nauczyli makaki prostej gry komputerowej, wymagającej posługiwania się joystickiem - miały klasyfikować pojawiające się na ekranie komputera figury jako "rzadkie" lub "gęste". Prawidłowe odpowiedzi były nagradzane czymś smacznym. Zła odpowiedź nie była karana, ale gra zatrzymywała się na krótko. Była też trzecia możliwość - wybór znaku zapytania - wówczas nie było nagrody, ale i nie było pauzy.

Okazało się, że w przypadku zbyt wymagających zadań małpy wolały raczej wybrać znak zapytania niż ryzykować złą odpowiedź i przerwanie gry.

Co ciekawe, ludzie zachowywali się wtakiej samej sytuacji ludzie, którzy nie wiedzieli, jaką odpowiedź wybrać. Dotąd uważano, że samoświadomość, a zatem i wątpienie we własne siły, jest cechą wyłącznie ludzką.

Jednak nie wszystkie małpy są zdolne do zwątpienia. Poddane identycznemu testowi kapucynki nie miały żadnych wątpliwości - i oczywiście na ogół się myliły.

(ew/pap)

Zobacz więcej na temat: komputery

Czytaj także

Szympans weźmie pod uwagę stan twojej wiedzy

Ostatnia aktualizacja: 05.01.2012 11:44

Kolejna ciekawostka ze świata szympansów. Okazuje się, że o niebezpieczeństwie uświadamiają tylko tych, którzy naprawdę tego potrzebują.

Szympansy uświadamiają tylko ignorantów

Żyjące na wolności szympansy, ostrzegając członków stada przed niebezpieczeństwem, nie strzępią języka na darmo. Zawsze biorą pod uwagę stan wiedzy innych osobników - czytamy na stronie "Current Biology".

Szympansy nie strzępią języka na darmo - ustalili badacze żyjących na wolności w Ugandzie małp. Dowiodło tego proste doświadczenie.

Na ścieżkach, którymi często przemykają szympansy, naukowcy podkładali sztuczne węże, a potem obserwowali reakcje małp. Kiedy jakiś szympans dostrzegł sztucznego węża, wydawał krzyk, by ostrzec znajdujących się najbliżej towarzyszy. Kiedy do grupki dołączały kolejne osobniki, także i one były ostrzegane charakterystycznym krzykiem, by żaden nie wszedł na groźnego gada - relacjonują badacze z Wielkiej Brytanii, Niemiec i Ugandy.

Ich odkrycie stanowi wyzwanie dla tezy, według której jedynie ludzie potrafią rozpoznawać u innych ignorancję i jej przeciwdziałać. Okazuje się bowiem, że również małpy umieją oceniać, jaka informacja jest dostępna innym, i na tej podstawie podejmują wybiórcze decyzje, co przekazać członkom stada. "Zdają się brać pod uwagę stan wiedzy innych - podkreśla Catherine Crockford z brytyjskiego University of St Andrews. - Z własnej inicjatywy wydają ostrzegawcze dźwięki, aby poinformować o niebezpieczeństwie małpy, które nic nie wiedzą".

Badacze zauważają też, że szympansy wydają odgłosy z powodów prospołecznych - starają się informować inne o zagrożeniu.

Odkrycie to nabiera znaczenia w kontekście dyskusji na temat roli różnych doświadczeń, np. zmysłowych, w ewolucji języka. "Niektórzy dowodzą, że kluczowy etap tej ewolucji nastąpił, gdy poszczególne osobniki zaczęły wydawać odgłosy, których celem było informowanie, a przez to - zmniejszenie ignorancji innych" - mówi Crockford. Nowe obserwacje pokazują, że - jak napisali naukowcy -"u szympansów widać więcej +podstawowych elementów+ niezbędnych do rozruchu tak złożonej komunikacji, niż sądziliśmy".

Ważne jest też to, że obserwacje dotyczą szympansów żyjących na wolności - dodaje Crockford, które "robią to, co jest najbardziej właściwe w ich ekologicznym otoczeniu".

Dowiodło tego proste doświadczenie. Na ścieżkach, którymi często przemykają szympansy, naukowcy podkładali sztuczne węże, a potem obserwowali reakcje małp. Kiedy jakiś szympans dostrzegł sztucznego węża, wydawał krzyk, by ostrzec znajdujących się najbliżej towarzyszy. Kiedy do grupki dołączały kolejne osobniki, także i one były ostrzegane charakterystycznym krzykiem, by żaden nie wszedł na groźnego gada - relacjonują badacze z Wielkiej Brytanii, Niemiec i Ugandy.

- Zdają się brać pod uwagę stan wiedzy innych - podkreśla Catherine Crockford z brytyjskiego University of St Andrews. - Z własnej inicjatywy wydają ostrzegawcze dźwięki, aby poinformować o niebezpieczeństwie małpy, które nic nie wiedzą.

Badacze zauważają też, że szympansy wydają odgłosy z powodów prospołecznych - starają się informować inne o zagrożeniu.

Odkrycie to nabiera znaczenia w kontekście dyskusji na temat roli różnych doświadczeń, np. zmysłowych, w ewolucji języka. - Niektórzy dowodzą, że kluczowy etap tej ewolucji nastąpił, gdy poszczególne osobniki zaczęły wydawać odgłosy, których celem było informowanie, a przez to - zmniejszenie ignorancji innych - mówi Crockford. Nowe obserwacje pokazują, że - jak napisali naukowcy - "u szympansów widać więcej 'podstawowych elementów' niezbędnych do rozruchu tak złożonej komunikacji, niż sądziliśmy".

Ważne jest też to, że obserwacje dotyczą szympansów żyjących na wolności - dodaje Crockford, które "robią to, co jest najbardziej właściwe w ich ekologicznym otoczeniu".

(ew/pap)

Zobacz więcej na temat: Niemcy Uganda Wielka Brytania