Nauka

Magnesy, dane, komory słomkowe. Polski wkład w CERN

Ostatnia aktualizacja: 13.03.2015 00:00
Wielki Zderzacz Hadronów rusza ponownie. Jaką rolę w badaniach CERN odgrywają Polacy?
LHC podczas remontu
LHC podczas remontuFoto: CERN/materiały prasowe.

Oficjalnie Polska stała się członkiem Europejskiej Organizacji Badań Jądrowych CERN w 1991 roku. Dziś przy wszystkich projektach i eksperymentach przy LHC, wśród 8 tysięcy naukowców pracuje blisko 300 naszych ekspertów z takich instytucji jak Narodowe Centrum Badań Jądrowych (NCBJ), Uniwersytet Warszawski Wydział Fizyki, Politechnika Warszawska, Akademia Górniczo-Hutnicza, Instytut Fizyki Jądrowej PAN i innych. Zajmowali oni lub wciąż pełnią bardzo odpowiedzialne funkcje.

Polacy w strukturach

Obecnie Przewodniczącą Rady CERN jest prof. dr hab. Agnieszka Zalewska (IFJ PAN). W ubiegłych latach prof. dr hab. Ewa Rondio (NCBJ) była członkiem Biura Dyrekcji CERN, a prof. dr hab. Ryszard Sosnowski (NCBJ) – zastępcą przewodniczącego Rady CERN.

Profesorowie Helena Białkowska (NCBJ) i Jan Nassalski (NCBJ) byli członkami tematycznych komitetów naukowych CERN, przy czym prof. Nassalski był także przedstawicielem polskich fizyków w Radzie CERN. Prof. Grzegorz Wrochna (NCBJ) był koordynatorem międzynarodowego zespołu budującego jeden z podukładów eksperymentalnych do detektora CMS. Prof. Krzysztof Meissner (UW) jest z kolei jednym z dwóch koordynatorów eksperymentu OSQAR, a prof. Michał Turała (AGH) był szefem departamentu Electronics and Computing for Physics Division.

Polskie projekty naukowe


Polscy naukowcy odpowiadają również za zaprojektowanie i budowę kluczowych elementów Wielkiego Zderzacza Hadronów. Przykładowo, Zakład Aparatury Jądrowej (ZdAJ), wchodzący w skład NCBJ, uczestniczył w modernizacji pierwszego stopnia przyspieszania cząstek w kompleksie akceleratorów zasilających LHC. W Świerku wykonywane były również specjalne komory przyspieszające protony i grupujące je w paczki.

Warszawska Grupa eksperymentu CMS (UW, NCBJ, PW) zaprojektowała i wykonała modernizację elektroniki trygera mionowego, tego samego mechanizmu, który stworzyła dla LHC w 2009 roku. Polsce badacze z zespołu LHCb wykonali dużą część detektora składającego się z tzw. komór słomkowych umieszczonych w detektorze śladowym. Z kolei krajowi konstruktorzy z ALICE brali udział w budowie kalorymentru elektromagnetycznego PHOS (Photon Spectrometer) służącego do badania i rekonstrukcji własności mezonów pi zero oraz "samotnych" fotonów.

Powstająca w Polsce infrastruktura obliczeniowa wykorzystywana jest w ramach „Worldwide LHC Computing Grid”, ogólnoświatowej sieci 160 centrów komputerowych. Przykładowo Centrum Informatyczne Świerk, obok AGH i ICM, udostępnia do przetwarzania zgromadzonych danych ok. 1100 rdzeni obliczeniowych, ponad 500 TB (terabajtów) przestrzeni dyskowej, a także specjalistyczne oprogramowanie naukowe i wydajną infrastrukturę sieciową – w pełni redundantne łącze światłowodowe o przepustowości 10 Gbit/s. Ma to szczególne znaczenie, ponieważ tylko jeden eksperyment pracujący przy LHC, CMS, generuje 100 Mb danych na sekundę.

(ew/NCBJ)

Zobacz więcej na temat: CERN fizyka NAUKA
Czytaj także

CERN obchodzi rok światła

Ostatnia aktualizacja: 05.02.2015 00:01
Rok 2015 został ogłoszony przez ONZ Światowym Rokiem Światła. Specjalne obchody odbywają się dziś w prestiżowym europejskim ośrodku naukowym CERN w Genewie.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Potężniejszy LHC gotowy do startu

Ostatnia aktualizacja: 10.03.2015 13:00
Największy akcelerator na świecie gotowy do ponownego uruchomienia. Fizycy z całego świata czekają na tę chwilę. Jakie są cele badawcze zmodernizowanego zderzacza?
rozwiń zwiń
Czytaj także

Wielki Zderzacz Hadronów znów pracuje

Ostatnia aktualizacja: 12.03.2015 17:03
W czwartek (12.03) rozpoczął się Run 2, czyli rozruch największego urządzenia na świecie, tzn przyspieszacza cząstek LHC. Był nieczynny od 2013 roku.
rozwiń zwiń