Nowotwór do pokonania

Coraz skuteczniejsze metody walki z rakiem pozwalają żyć z chorobą dłużej, a nawet ją pokonać.

Coraz skuteczniejsze metody walki z rakiem pozwalają żyć z chorobą dłużej - nawet w jej najbardziej zaawansowanym stadium. Jednak brak profilaktyki i świadomości społecznej na temat walki z rakiem sprawia, że w Polsce wciąż wzrasta liczba zachorowań i zgonów z powodu nowotworu.

Na świecie co roku wykrywa się ponad milion nowych rozpoznań raka płuc. Śmiertelność na ten rodzaj nowotworu w porównaniu z innym jest trzy razy większa. W Stanach Zjednoczonych na raka płuc umiera ponad 150 tysięcy chorych. W Polsce statystki są równie niepokojące. Rocznie z ponad 23 tysięcy chorych z rakiem przegrywa 13 tysięcy.

Rak płuc jest najbardziej skomplikowanym i trudnym do leczenia nowotworem. Zupełne wyleczenie jest prawie niemożliwe. Rak płuc dotyka przede wszystkim palaczy, zarówno kobiety jak i mężczyzn. Naukowcy są także zgodni, że przebywanie w okolicy palacza również grozi nowotworem. Określenie tego, kim jest bierny palacz jest niezwykle trudne. Lekarze są zdania, że jeżeli pali jeden ze współmałżonków, drugi jest narażony w takim samym stopniu i kwalifikowany jako palacz czynny! Problemem w wygraniu z chorobą są wciąż niedoskonałe metody leczenia, a także późny moment wykrycia raka. Przede wszystkim lekarze pierwszego kontaktu lekceważą podstawowe objawy. Zdaniem dr Dariusza Kowalskiego z Kliniki Nowotworów Płuca i Klatki Piersiowej Instytutu Centrum Onkologii w Warszawie, okres trzech pierwszych miesięcy rozwoju chorobowych komórek to czas, w którym rak rozwija się bardzo dynamicznie. Praktyka pokazuje, że w tym blisko kwartalnym rozwoju nowotworu lekarze przepisują najróżniejsze antybiotyki, nie wysyłając pacjentów na prześwietlenia i odpowiednie badania. - Palacze są przyzwyczajeni do tego, że kaszlą. Jeżeli ten kaszel w jakikolwiek sposób się zmienia, z suchego w mokry lub odwrotnie, są to pierwsze sygnały, że zagraża nam nowotwór. Zazwyczaj w takiej sytuacji, kiedy udajemy się do lekarza pierwszego kontaktu, który próbuje nas leczyć. Kiedy w końcu palacz zostaje wysłany na prześwietlenie, okazuje się, że nowotwór jest już rozwinięty – uświadamia onkolog. Najbardziej rozpoznawalnym syndromem raka płuc jest kaszel połączony z krwawieniem. - Jeżeli pojawi się taki kaszel, od razu trzeba udać się do onkologa – ostrzega dr Kowalski. Innym bardzo często spotykanym objawem jest szybka i widoczna utrata wagi. Jedynym badaniem, które pozwala na rozpoznanie raka płuc jest histologia lub cytologia, czyli badania wycinka guza.

Z badań American College of Chest Physicians wynika, że kobiety z rakiem płuc żyją dłużej. Trudno jednak określić, która płeć zapada na chorobę najczęściej. Z najnowszych badań wynika, że liczba zachorowań wśród mężczyzn spada, a kobiet wzrasta. W 85% przypadków nowotwór był wywołany poprzez tytoń. W pozostałych przypadkach na rozwój choroby wpływały czynniki środowiskowe lub tradycje genetyczne.

Nowotwór pod mikroskopem

Najnowsze badania pozwalają na dokładne określenie, jak daleko posunęła się choroba i jakimi metodami należy ją leczyć. Odchodzi się od sztampowej radioterapii czy chemioterapii na rzecz połączenia obu tych metod w różnym stopniu. Od niedawna stosuje się również terapie celowane. Każdy chory przed rozpoczęciem leczenia musi mieć ustalony stopień zawansowania klinicznego i wyznaczoną indywidualną linię prowadzenia. Na stopień zawansowania klinicznego składają się trzy elementy: wielkość guza i jego położenie, występowanie przerzutów i występowanie chorych komórek na węzłach chłonnych. Po dokładnej analizie danych ustala się metodę leczenia. Najnowsze badania prof. Tadeusza Orłowskiego z Kliniki Chirurgii Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc, mówią, że niespełna 20% chorych kwalifikuje się do leczenia chirurgicznego czyli posiada pierwszy lub drugi stopień zawansowania klinicznego. 30% chorych posiada czwarty stopień i jest leczonych chemio- lub radioterapią, bądź poprzez korelację tych metod. Natomiast w ostatniej grupie blisko 60% chorych stosuje się już tylko leczenie paliatywne. Warto jednak podkreślić, że w ostatnich latach zmienił się charakter tego leczenia. Oprócz zabiegów znieczulających, w przeciwieństwie do leczenia objawowego, w leczeniu paliatywnym stosuje się również terapie wydłużające życie.

Rak płuc. Źr. Wikipedia.

Porównując umieralność po raku płuc z innymi nowotworami, różnica jest diametralna. W pierwszym stopniu zaawansowania raka piersi odsetek przeżyć pięcioletnich wynosi 95%. Odsetek pięcioletnich przeżyć z niedrobnokomórkowym nowotworem płuc pierwszego stopnia wynosi zaledwie 50%, w drugim stopniu odsetek spada do 35%.

Nadal podstawą leczenia raka pierwszego i drugiego stopnia jest chirurgia, czyli wycięcie jednego lub dwóch płatów albo całego płuca. W kolejnych stopniach zaawansowania stosuje się radioterapię wysoce wyspecjalizowaną czyli taką, która pozwala na dokładne naświetlanie tylko chorego fragmentu organu. Dzięki temu zmniejsza się skutki uboczne leczenia. Dr Dariusz Kowalski jest zdania, że jednym z najlepszych sposobów leczenia raka płuc w dalszych stopniach zaawansowania jest połączenie radioterapii i chemioterapii. O ile bowiem radioterapia zwalcza guza, a o tyle chemioterapia nie pozwala na występowanie przerzutów.

Przerzuty przede wszystkim mogą pojawić się na nadnerczach, kościach, wątrobie i węzłach chłonnych. Te ostatnie są atakowane najczęściej. Dzisiejsza medycyna pozwala dokładną diagnozę chłoniaków dzięki czemu można skutecznie wyleczyć raka rozwijającego się w węzłach lub przedłużyć życie nawet o kilka lat jeżeli jest już w wysokim stadium.

Nowotwór węzłów chłonnych

Częstość występowania chłoniaków nieziarniczych zależy od rejonu geograficznego i wynosi 2-18 zachorowań na sto tysięcy mężczyzn i 1-11 zachorowań na 100 tysięcy kobiet rocznie. Są one na szóstym miejscu wśród nowotworów pod względem częstości występowania. W Polsce szacuje się je na około 16-18 nowych przypadków zachorowań na 100 tysięcy osób w ciągu roku. Liczba nowych zachorowań wzrasta, ale przyczyny tego zjawiska nie są do końca znane. Istnieje zróżnicowanie częstości zachorowań w zależności od płci.

Chłoniaki są chorobami nowotworowymi układu chłonnego – inaczej limfatycznego. Układ chłonny jest zespół komórek i narządów, który chroni organizm przed zagrożeniem z zewnątrz m.in. bakteriami, wirusami jak również przed własnymi nieprawidłowymi komórkami, w tym nowotworowymi. W skład układu chłonnego wchodzą tzw. narządy centralne, w tym szpik kostny i grasica oraz tzw. narządy obwodowe, w tym węzły chłonne, śledziona i tkanka limfatyczna przewodu pokarmowego, oddechowego, moczowego, skóry i innych tkanek. Chłoniaki najczęściej powstają w obrębie węzłów chłonnych, ale mogą pojawić się w każdym innym narządzie.

Skąd pochodzą komórki chłoniaka

Do najważniejszych przyczyny występowania chłoniaków należą czynniki środowiskowe. Należą do nich zakażenia wirusowe, w tym wirusem Epstein-Barr, ludzkim wirusem niedoboru odporności (HIV) i wirusem zapalenia wątroby typu C. W większości przypadków zachorowań na chłoniaki nie można jednak ustalić czynnika sprawczego. W niewielkim odsetku przypadków mogą o tym decydować wrodzone czynniki genetyczne. Chłoniaki występują nieco częściej w rodzinach, gdzie już wcześniej jeden z członków rodziny chorował na tę chorobą.

Ze względu na fakt, że chłoniaki najczęściej występują w węzłach chłonnych, zwykle pierwszym objawem choroby jest ich powiększenie w jednym lub w kilku miejscach. Powiększone węzły chłonne w przebiegu chłoniaka są zwykle niebolesne, twarde, mogą łączyć się ze sobą w tzw. pakiety i są dużych rozmiarów - nawet do dwóch centymetrów. To ważne cechy różnicujące powiększone węzły chłonne w przebiegu choroby nowotworowej od powiększonych węzłów chłonnych w przebiegu zakażenia. W tych ostatnich przypadkach węzły chłonne są zwykle bolesne ale miękkie, nie tworzą pakietów i zwykle nie przekraczają średnicy jednego centymetra. Objawy powiększenia węzłów chłonnych zależą także od ich lokalizacji. Jeśli powiększeniu ulegają węzły chłonne w klatce piersiowej, chory może skarżyć się na suchy kaszel, duszność lub ból w klatce piersiowej. Jeśli choroba nowotworowa rozwija się w węzłach chłonnych jamy brzusznej lub śledzionie i wątrobie, chory może odczuwać bóle brzucha i może pojawić się żółtaczka.

Jeśli chłoniak występuje w miejscach mniej typowych, również objawy kliniczne mogą być mało charakterystyczne. W chłoniakach rozwijających się w mózgu początkowymi objawami mogą być bóle i zawroty głowy, którym w późniejszym okresie mogą towarzyszyć zaburzenia czucia, osłabienie siły mięśni w niektórych rejonach ciała, zaburzenia widzenia, nudności i wymioty. W chłoniakach rozwijających się w przewodzie pokarmowym objawy przypominać mogą inne choroby przewodu pokarmowego, na przykład „wrzodowe” bóle w nadbrzuszu lub zmianę rytmu oddawania stolca. Czasem chłoniak może zaczynać się pod postacią zmian skórnych o różnym charakterze, od wysypki, poprzez nacieki guzowate, aż do głębokich owrzodzeń skóry.

Leczenie nowotworu

Jest wiele czynników, których wstępna ocena jest niezbędna dla wyboru optymalnej metody leczenia i późniejszej oceny jej skuteczności. Do najważniejszych należy stan zaawansowania choroby w momencie rozpoznania. Ocenia się go według czterostopniowej klasyfikacji Ann Arbor, z której pierwszy oznacza zajęcie jednej grupy węzłów chłonnych, na przykład węzłów chłonnych na szyi po stronie lewej, a czwarty, najgroźniejszy stopień - zajęcie szpiku kostnego lub rozległe zajęcie narządów takich jak żołądek czy  płuca.

Po ustaleniu rozpoznania histopatologicznego chłoniaka i jego podtypu, a także po ocenie zaawansowania choroby i czynników rokowniczych, lekarz hematolog lub onkolog może przystąpić do planowania leczenia, których sposoby powinny być przedyskutowane z chorym, pod kątem spodziewanej skuteczności i toksyczności.

Podstawą leczenia chłoniaków jest chemioterapia, która wymagać może leczenia uzupełniającego radioterapią, immunoterapią i niekiedy zabiegiem chirurgicznym. W rzadkich przypadkach i to zwykle w okresie nawrotu chłoniaka, konieczne może być wspomaganie chemioterapii przeszczepieniem komórek krwiotwórczych pochodzących od chorego (przeszczep autologiczny) lub innego dawcy (przeszczep allogeniczny).

Po zakończeniu leczenia chory kierowany jest do obserwacji ambulatoryjnej. W trakcie każdej wizyty lekarz bada pacjenta, chory ma również pobieraną krew na badania dodatkowe. Zwykle też wykonywane są badania obrazowe, na przykład USG jamy brzusznej, badanie rentgenowskie klatki piersiowej, tomografia komputerowa obszarów zajętych przez chłoniaka w momencie postawienia diagnozy. Wizyty kontrolne są na początku częstsze - w pierwszym roku obserwacji co 1-3 miesiące, potem raz na pół roku, potem raz w roku. Okres obserwacji trwa co najmniej 5 lat.


Rafał Kowalczyk

POSŁUCHAJ AUDYCJI - mp3 (22,41 MB)