Historia sztuki europejskiej jest dłuższa

Malowidła z jaskiń w Hiszpanii północno-zachodniej są starsze niż dotąd sądzono. Wygląda na to, że zwyczaj zdobienia grot w Europie mógł się zrodzić ponad 40 tys. lat temu. Jeśli tak, malarzami mogli być również neandertalczycy.

Historia sztuki europejskiej jest dłuższa

Malowidła z jaskiń w Hiszpanii północno-zachodniej są starsze niż dotąd sądzono. Wygląda na to, że zwyczaj zdobienia grot w Europie mogła się zrodzić ponad 40 tys. lat temu. Jeśli tak, malarzami mogli być również neandertalczycy. 

Jeszcze kilkadziesiąt lat temu uważano, że malowidła naskalne nie są bardzo stare. Wiązano je z kulturami grawecką i magdaleńską, rozwijającymi się od 30 tys. lat. Najwspanialsze przykłady sztuki miały być jednak młodsze i pochodzić sprzed około 15 tys. lat. Szokiem dla świata naukowego było odkrycie jaskini Chauvet, gdzie arcydzieła malarstwa stworzyli nieznani twórcy kultury oryniackiej (od ok. 43 tys. lat temu), nasjtarszej kultury europejskiej związanej z Homo sapiens. 

Teraz okazuje się, że niektóre ze znanych od dawna malowideł mogą być znacznie starsze niż sądzono. Alistair Pike z Uniwersytetu Bristolu i jego współpracownicy brytyjscy, hiszpańscy i portugalscy określili wiek osadów wapiennych, które pokrywają około 50 rysunków naskalnych w jedenastu różnych jaskiniach, np. Altamirze, El Castillo czy Tito Bustillo. Osady takie powstają ze związków rozpuszczonych w wodzie, spływającej po skałach. Powstają mniej więcej tak, jak kolejne mikrometry stalagmitów i stalaktytów.

 

W przypadku rysunków z jaskiń naukowcy zastosowali technikę datowania uranowo-torową, która jest mniej inwazyjna od radiowęglowej. Stosuje się ją od dawna, ale niedawno udoskonalono ją na tyle, że daje wiarygodne wyniki nawet dla maleńkich próbek materiału. Przeprowadzenie analiz wymagało pobrania zaledwie kilku miligramów osadu. W dodatku nie wymaga naruszania barwnika, pozostawionego przez prehistorycznych artystów, czego wymaga tradycyjna metoda radiowęglowa.

 

Minerały narosły na rysunkach, a zatem nie mogą być starsze. Wiek nacieków wyznacza zatem minimalny wiek malowideł - powstały najpóźniej wówczas. Wyniki badań są szokujące: widniejący na ścianie jaskini El Castillo, charakterystyczny, czerwony okrąg, powstał co najmniej 40 800 lat temu. Jest zatem od pięciu do dziesięciu tysięcy lat starszy, niż uznane dotychczas za rekordowo stare freski z jaskiń we Francji. Niektóre z odcisków dłoni, widocznych w pobliżu "czerwonej kropki" mają co najmniej 37 300 lat. Z kolei obecny w jednej z grot w jaskini Altamira symbol w kształcie pałki wydaje się mieć ponad 35 600 lat. 

Oznacza to, że ściany słynnej Altamiry zaczęto malować 10 tys. lat wcześniej niż dotąd sądzono, i że przez około 20 tys. lat schronienie to było zajmowane i malowane wiele razy. Naukowcy nie wykluczają także, że za najstarsze freski stworzyli neandertalczycy, obecni na naszym kontynencie, nim pojawili się tu ludzie anatomicznie współcześni.

Sztuka jaskiniowa niesie ze sobą wiele tajemnic. Jest wyraźnym sygnałem zdolności człowieka współczesnego - pojawia się w Europie wraz z nim. Co ciekawe nie zachowały się żadne przykłady górnopaleolitycznej sztuki naskalnej w innych rejonach świata, a przecież człowiek współczesny musiał do Europy przywędrować z Afryki. Sam Pike sugeruje, że kulturowe zachowania ludzi gwałtownie się zmieniły w chwili, gdy zostali oni zmuszeni do rywalizacji z neandertalczykami. Sztuka naskalna mogła być jedynie produktem ubocznym tego procesu. Tworzenie sztuki byłoby znakiem, że pojawił się współczesny sposób patrzenia na świat i myślenie symboliczne. Może też mieć związek z rozwojem języka. 

Nowe datowanie malowideł w hiszpańskich jaskiniach pomoże ustalić, jak dokładnie z biegiem czasu zmieniał się styl sztuki naskalnej

Jeszcze kilkadziesiąt lat temu uważano, że malowidła naskalne nie są aż tak stare. Wiązano je z kulturami grawecką i magdaleńską, rozwijającymi się od 30 tys. lat. Najwspanialsze przykłady sztuki miały być jednak młodsze i pochodzić sprzed około 15 tys. lat. Szokiem dla świata naukowego było odkrycie jaskini Chauvet, gdzie arcydzieła malarstwa stworzyli nieznani twórcy kultury oryniackiej (od ok. 43 tys. lat temu), najstarszej kultury europejskiej związanej z Homo sapiens. 

Teraz okazuje się, że niektóre ze znanych od dawna malowideł mogą być znacznie starsze niż sądzono. Alistair Pike z Uniwersytetu Bristolu i jego współpracownicy brytyjscy, hiszpańscy i portugalscy określili wiek osadów wapiennych, które pokrywają około 50 rysunków naskalnych w jedenastu różnych jaskiniach, np. Altamirze, El Castillo czy Tito Bustillo.

Osady takie powstają ze związków rozpuszczonych w wodzie, spływającej po skałach. Powstają mniej więcej tak, jak kolejne mikrometry stalagmitów i stalaktytów. W przypadku rysunków z jaskiń naukowcy zastosowali technikę datowania uranowo-torową, która jest mniej inwazyjna od radiowęglowej. Stosuje się ją od dawna, ale niedawno udoskonalono ją na tyle, że daje wiarygodne wyniki nawet dla maleńkich próbek materiału. Przeprowadzenie analiz wymagało pobrania zaledwie kilku miligramów osadu. W dodatku nie wymaga naruszania barwnika, pozostawionego przez prehistorycznych artystów, czego wymaga tradycyjna metoda radiowęglowa. 

Minerały narosły na rysunkach, a zatem nie mogą być starsze. Wiek nacieków wyznacza zatem minimalny wiek malowideł - powstały najpóźniej wówczas. Wyniki badań są szokujące: widniejący na ścianie jaskini El Castillo, charakterystyczny, czerwony okrąg, powstał co najmniej 40 800 lat temu. Jest zatem od pięciu do dziesięciu tysięcy lat starszy, niż uznane dotychczas za rekordowo stare freski z jaskiń we Francji. Niektóre z odcisków dłoni, widocznych w pobliżu "czerwonej kropki" mają co najmniej 37 300 lat. Z kolei obecny w jednej z grot w jaskini Altamira symbol w kształcie pałki wydaje się mieć ponad 35 600 lat. 

Oznacza to, że ściany słynnej Altamiry zaczęto malować 10 tys. lat wcześniej niż dotąd sądzono, i że przez około 20 tys. lat schronienie to było zajmowane i malowane wiele razy. Naukowcy nie wykluczają także, że za najstarsze freski stworzyli neandertalczycy, obecni na naszym kontynencie, nim pojawili się tu ludzie anatomicznie współcześni.

Sztuka jaskiniowa niesie ze sobą wiele tajemnic. Jest wyraźnym sygnałem zdolności człowieka współczesnego - pojawia się w Europie wraz z nim. Co ciekawe nie zachowały się żadne przykłady górnopaleolitycznej sztuki naskalnej w innych rejonach świata, a przecież człowiek współczesny musiał do Europy przywędrować z Afryki. Sam Pike sugeruje, że kulturowe zachowania ludzi gwałtownie się zmieniły w chwili, gdy zostali oni zmuszeni do rywalizacji z neandertalczykami. Sztuka naskalna mogła być jedynie produktem ubocznym tego procesu. Tworzenie sztuki byłoby znakiem, że pojawił się współczesny sposób patrzenia na świat i myślenie symboliczne. Może też mieć związek z rozwojem języka. 

Nowe datowanie malowideł w hiszpańskich jaskiniach pomoże ustalić, jak dokładnie z biegiem czasu zmieniał się styl sztuki naskalnej.

(ew)