"Po przeczytaniu 'Doliny Issy' ma się wrażenie, że gdyby nawet Miłosz nie pisał poezji, można by go - na podstawie tej jednej powieści - uznać za wielkiego poetę". (Lillian Valee)
Nad rzeką Issą żyją ludzie targani wielkimi namiętnościami. Choćby ksiądz Peikswa i jego gosposia Magdalena – mają romans, który skończy się tragedią z pośmiertnym, wampirycznym epizodem… Albo młody Dominik – rozpaczliwie szukający znaku z nieba. Aby sprawdzić, czy Bóg istnieje, dokonuje straszliwiej profanacji. Niezwyczajną postacią jest również leśniczy Baltazar – ma na sumieniu jedną śmierć, targa nim trudny do opisania niepokój egzystencjalny, który doprowadzi go do kolejnego nieszczęścia.
Nad Issą żyją również diabły. Jest ich tu nawet więcej niż w innych miejscach. "Może diabły upodobały sobie Issę ze względu na jej wodę? Mówi się, że ta ma właściwości wpływające na usposobienie ludzi, jacy rodzą się nad jej brzegami. Są skłonni do zachowania się ekscentrycznego, dalecy od spokoju, a ich niebieskie oczy, jasne włosy i nieco ociężała budowa są złudnym tylko pozorem nordyckiego zdrowia". ("Dolina Issy", fragm.)
Jednak wśród wielu mieszkańców doliny Issy najlepiej możemy się przyjrzeć chłopcu o imieniu Tomasz. Poznajemy jego dziecięce pasje i niepokoje, jego tajemniczy – bo odkrywany z dnia na dzień – świat, jesteśmy świadkami jego dojrzewania.
"Dolina Issy" to powieść autobiograficzna - Miłosz przekazał w postaci Tomasza jakąś część pamięci o swoim dzieciństwie nad rodzinną Niewiażą. Obrazy dalekiej krainy litewskich jezior, przywołania pogańskich jeszcze wierzeń i zwyczajów - poeta przypomina, z jakiego tygla kulturowego pochodzi, pokazuje, gdzie jego początek. Jednak klucz biograficzny nie wyczerpuje sensów tej z jednej strony prostej w odbiorze (tradycjna narracja), ale z drugiej - wielopłaszczyznowej powieści.
Bo "Dolina Issy" to również metaforyczna opowieść (baśń) o Dobru i Złu, o naturze jednocześnie piękniej, ale i skażonej - niczym u manichejczyków - cierpieniem i rozpadem. W końcu: jest to opowieść o śmierci, która panuje i w nieświadomej przyrodzie, i wśród ludzi, rozpaczliwie - jak babka Tomasza - broniących się przed myślą o wiecznym nieistnieniu.
Niewiaża na Litwie (powieściowa Issa).
"Dolina Issy" jest to druga - po "Zdobyciu władzy" - powieść Czesława Miłosza, napisana w 1954 roku we Francji, opublikowana rok później przez Instytut Literacki. Powstała w niezwykle trudnym dla poety czasie - była swoistą autoterapią, próbą przerwania twórczego impasu, powrotem do źródeł.
Powieść Czesława Miłosza usłyszymy na antenie Dwójki w interpretacji Andrzeja Seweryna.
Od poniedziałku do piątku o godz. 9:30
Zapraszamy!
