Radiowe Centrum Kultury Ludowej

Święto Przemienienia Pańskiego

Ostatnia aktualizacja: 19.08.2023 00:01
Preobrażenie Hospodnie nazywane jest także Świętem Spasa czyli Zbawiciela. Obchodzi się je na pamiątkę, opisanego w Piśmie Świętym Nowego Testamentu, przeobrażenia Jezusa Chrystusa na górze Tabor, w obecności trzech Jego uczniów: Piotra, Jakuba i Jana. Opisy tego cudownego wydarzenia znaleźć można w ewangeliach Mateusza, Marka i Łukasza.            
Grabarka, 18.08.2020. Uczestnicy pieszych pielgrzymek docierający, 18 bm. do prawosławnego sanktuarium na św. Górze Grabarce koło Siemiatycz. Przybyli pątnicy wezmą udział w uroczystościach Święta Przemienienia Pańskiego.
Grabarka, 18.08.2020. Uczestnicy pieszych pielgrzymek docierający, 18 bm. do prawosławnego sanktuarium na św. Górze Grabarce koło Siemiatycz. Przybyli pątnicy wezmą udział w uroczystościach Święta Przemienienia Pańskiego. Foto: PAP/Artur Reszko

Po sześciu dniach Jezus wziął z sobą Piotra, Jakuba i Jana i zaprowadził ich na górę wysoką. Tam przemienił się wobec nich. Jego odzienie stało się lśniąco białe tak, jak żaden folusznik na ziemi wybielić nie zdoła. I ukazał im się Eliasz z Mojżeszem, którzy rozmawiali z Jezusem. Wtedy Piotr rzekł do Jezusa: Rabbi, dobrze, że tu jesteśmy; postawimy trzy namioty (przybytki): jeden dla Ciebie, jeden dla Mojżesza, jeden dla Eliasza. Nie wiedzieli bowiem, co należy mówić, tak byli przestraszeni. I zjawił się obłok, osłaniający ich, a z obłoku odezwał się głos: To jest mój Syn umiłowany, Jego słuchajcie… (Mk 9,2-10 Biblia Tysiąclecia,1965)

Święto Przemienienia Pańskiego w Kościele Wschodnim znane było i obchodzone już w VI wieku i po dziś dzień jest jednym z najważniejszych świąt wyznawców Prawosławia, obchodzonym 18 i 19 sierpnia.

W Polsce główne uroczystości religijne odbywają się na Podlasiu, w Grabarce, położonym na wzgórzu zespole cerkiewno-klasztornym i cmentarnym. Jest to sanktuarium prawosławne, jedno z największych w Polsce, nazywane sercem polskiego Prawosławia. Dla wiernych tego wyznania jest to także główny ośrodek pątniczy, miejsce największych i najliczniejszych pielgrzymek. Góra zasłynęła w 1710 r., kiedy to podczas szalejącej epidemii cholery, pewien pobożny starzec miał sen, w którym objawiono mu, że ratunku przed zarazą szukać należy na pobliskim wzgórzu i w wodzie z bijącego tam źródła. Według ówczesnej kroniki parafialnej w Siemiatyczach uniknęło choroby lub doznało cudownego ozdrowienia ok. 10 tysięcy osób, które nawiedziły wzgórze, niosąc ze sobą krzyże i dokonały ablucji w wodach źródełka. W podziękowaniu za tę łaskę wierni wznieśli drewnianą kapliczkę pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego, która, rozbudowywana, z czasem stała się cerkwią.

W 1947 r. na Świętej Górze powstał prawosławny klasztor żeński świętych sióstr Marty i Marii, a żyjące w nim zakonnice opiekują świętym miejscem. Drewniana cerkiew w Grabarce, spłonęła doszczętnie w 1990 r. Nowa cerkiew, już murowana, została wzniesiona i konsekrowana w 1998 r. Na jubileusz 2000 lat chrześcijaństwa w cerkwi umieszczona została ikona Matki Bożej Iwierskiej, napisana na Świętej Górze Atos. Atos ma w Grecji status okręgu autonomicznego, oddzielnego departamentu zamieszkałego wyłącznie przez mnichów prawosławnych, trudniących się m.in. pisaniem ikon.  

Tłumy wiernych odwiedzają Górę Grabarkę, zwłaszcza w święto Przemienienia Pańskiego (Spasa), które, jak wszystkie religijne uroczystości i święta prawosławne, rozpoczyna się w przeddzień wieczorem, a więc już 18 sierpnia.

Przed wejściem na Świętą Górę pątnicy obmywają się w opływającym ją źródle, piją z niego wodę, której przypisuje się cudowne, dobroczynne właściwości. Dopiero potem w nabożnym skupieniu wchodzą do sanktuarium, święcą przyniesione przez siebie krzyże pokutne i wkopują je na dziedzińcu wokół starej cerkwi. To właśnie dlatego Grabarka nazywana bywa Górą Tysiąca Krzyży.

Przez całą noc (z 18 na 19 sierpnia) trwają modlitwy, spowiedź przy ustawionych na zewnątrz cerkwi prowizorycznych często konfesjonałach, do których ustawiają się długie kolejki wiernych oraz pobożne czuwania i panichida - modlitwa i wspomnienie zmarłych. Niektóre szczególnie religijne osoby, modląc się, obchodzą cerkiew na kolanach. Wszyscy obecni składają ofiary pieniężne na potrzeby sanktuarium. Następnego dnia, 19 sierpnia, odbywa się święcenie zebranych pierwszych płodów ziemi: warzyw, zbóż i owoców, przynoszonych na Górę i składanych w ofierze przed obrazem Zbawiciela, w podziękowaniu za zebrany plon. Całą uroczystość zamyka wielka, barwna i tłumna procesja.

Po zakończeniu liturgii, poświęcone owoce i warzywa zabiera się do domów i tam zwyczajowo robi się z nich różne ciasta, potrawy i przetwory (powidła, kompoty marynaty itp.). Ma to zapewnić dobrobyt, dostatek pożywienia i błogosławieństwo boże przez cały najbliższy rok.

Barbara Ogrodowska

***

Tekst pochodzi z książki "Polskie obrzędy i zwyczaje doroczne" dr Barbary Ogrodowskiej, wyd. Muza, Warszawa 2010.

Opracowała: Hanna Szczęśniak

Więcej tekstów dotyczących ludowej obrzędowości dawniej i dziś w dziale świętujemy.

Czytaj także

Karnawał

Ostatnia aktualizacja: 24.01.2023 01:00
Czas zabaw trwających od Nowego Roku, albo od święta Trzech Króli do środy popielcowej, albo przez ostatni tydzień lub tylko trzy ostatnie – i dlatego najbardziej szalone i hulaszcze – dni przed Popielcem, nazywano w Polsce zapustami.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Jordan. Święto Chrztu Pańskiego

Ostatnia aktualizacja: 19.01.2024 00:01
W obrządku prawosławnym święto Jordanu, zwane też Bogojawleniem, Proświszczem, Oświeceniem po Chrzcie, wypada w 19 stycznia. W tradycji Kościoła wschodniego bizantyjskiego, greckiego i prawosławnego, chrzest Jezusa jest bowiem fundamentem chrześcijaństwa i wszystkich tajemnic wiary. Bardzo uroczyście obchodzi się więc Jordan na wschodnich terenach Polski, zamieszkałych przez licznych wyznawców prawosławia
rozwiń zwiń
Czytaj także

Uroki sztuki jarmarcznej

Ostatnia aktualizacja: 07.08.2020 11:26
Kiedy piszę te słowa, jestem w Gdańsku, a na sąsiedniej ulicy trwa Jarmark Dominikański (a ściślej mówiąc - sekcja z antykami i starociami). Pani w salonie kosmetycznym już oznajmiała, że zaraz zacznie się sezon chleba ze smalcem (bo z każdej strony serwuje się rozmaite przekąski).
rozwiń zwiń