W japońskiej tradycji są to lalki szczególne. Przekazywane w rodzinie z pokolenia na pokolenie, nie pełnią funkcji zabawek dziecięcych, lecz mają charakter obrzędowy. Ich prezentacja podczas święta – obok niezaprzeczalnej funkcji dekoracyjnej – ma przede wszystkim zapewnić szczęście, zdrowie i powodzenie mieszkającym w domu dziewczynkom. Ważne jest też, aby lalki zostały schowane zaraz po święcie – inaczej właścicielka nie wyjdzie w przyszłości za mąż, a taka perspektywa jeszcze do niedawna (nie tylko w Japonii) wydawała się bardzo kłopotliwa.
Przeczytaj i posłuchaj także:
Święto Lalek, czyli Dzień Kobiet po japońsku
Standardowa kolekcja składa się z piętnastu lalek hina oraz wielu miniaturowych akcesoriów. Stroje lalek wykonane są z materiałów używanych do szycia kimon i nawiązują do okresu Heian (794-1185). Rozmieszczenie hina na platformie podlega ścisłym zasadom i jest odzwierciedleniem reguł panujących na dworze cesarskim w tej epoce. Na najwyższym honorowym piętrze na tle parawanu zasiada para cesarska dairibina. Postać męska o-bina z charakterystycznym nakryciem głowy kanmuri trzyma deszczułkę shaku. Postać kobieca me-bina trzyma rozłożony wachlarz. Poniżej znajdują się trzy damy dworu sannin kanjo z przyborami do sake. Na trzecim piętrze ustawionych jest pięciu muzyków gonin bayashi: trzech bębniarzy, flecista i śpiewak. Pod nim stoją dwaj cesarscy urzędnicy dzierżący łuk i kołczan strzał, stary i młody, zwani również Ministrem Prawej Strony – udaijin oraz Ministrem Lewej Strony – sadaijin. Na piątym piętrze siedzi trzech służących shicho: dwóch trzyma ceremonialne parasole, jeden cesarskie buty. Jeden ma minę szczęśliwą, drugi jest smutny, trzeci – zły (prawdopodobnie jest to wpływ sake).
Tradycyjne podium z lalkami ustawiane na Święto Dziewcząt, fot. Tomasz Madej
Między lalkami na platformach rozstawione są drzewka tachibana, mebelki, stolik z trzema skarbami oraz patery ze słodyczami takatsuki. Dodatkowo na ostatnich dwóch piętrach znajdują się miniatury sprzętu domowego m.in. akcesoria herbaciane daisu, palenisko, przybory do szycia haribako, szafa oraz skrzynia na kimona nagamochi. Na ostatnim piętrze stoi lektyka go kago, duża skrzynia i powóz ciągnięty przez woły go shoguruma.
Święto Lalek jest reminiscencją dawnych zwyczajów sięgających okresu Heian (794-1185). Wtedy to wykonywano z papieru specjalne kukiełki nademono, którymi następnie pocierano ciało. Mieszkańcy wierzyli, że taka lalka puszczona z nurtem rzeki zabierze ze sobą wszelkie nieszczęścia, choroby i złe duchy osoby, którą reprezentuje. Na współczesny wygląd zestawu hina ningyo miały również wpływ lalki amagatsu i hoko, pełniące funkcję talizmanów, oraz hihina, czyli lalki do zabawy. Schodkowa forma prezentacji dworu cesarskiego na platformie ukształtowała się w okresie Edo (1603-1868).
W japońskich rodzinach panuje tradycja przekazywania zestawu z pokolenia na pokolenie, z matki na córkę.
Tomasz Madej, Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie
***
Więcej artykułów z cyklu - w zakładce Świętujemy.
