- Postać niezmiernie barwna, człowiek wielkiego charakteru, nieograniczonej dobroci i pogody ducha. Gdy raz odnalazł ten piękny teren zawziął się i tak długo perswadował aż wreszcie dopiął swego. Harcerstwo posiada dziś na tym terenie dwie piękne stanice. Nazwisko i działalność księdza harcmistrza to część historii polskiego osadnictwa w Kanadzie – mówił w 1976 roku o ks. Grzondzielu harcmistrz Zdzisław Kołodziejski.
Ksiądz na wojennym szlaku
Rafał Grzondziel urodził się 19 października 1912 na Śląsku. Był absolwentem teologii katolickiej Kolegium Św. Antoniego w rodzinnych Panewnikach. Przed wojną pracował jako młodszy asystent w katedrze polskiej literatury na Uniwersytecie w Poznaniu, a także jako kapelan Generalnego Szpitala Wojennego w Zbarażu. Po wybuchu II Wojny Światowej dostał się do sowieckiej niewoli skąd w 1940 roku uciekł na Śląsk. Przedostawszy się przez Węgry do Grecji został kapelanem poselstwa RP w Atenach. Po przystąpieniu Włoch do wojny, w grudniu 1940 roku, ewakuowano go do Libanu i przydzielono do Kwatery Głównej WP na Wschodzie.
Dołączył do armii gen. Władysława Andersa. Został mianowany kanclerzem Kurii Polowej WP i kapelanem 3 Dywizji Strzelców Karpackich. Przeszedł cały szlak bojowy we Włoszech w szeregach II korpusu. Brał udział w szturmie na klasztor na Monte Cassino, za co został odznaczony orderem Virtuti Militari.
Po demobilizacji w sierpniu 1946 roku ojciec Grzondziel wyjechał do Anglii, gdzie działał w duszpasterstwie polonijnym. Na wyspach studiował psychologię i nauki społeczne na uniwersytecie w Oxfordzie. Brał też czynny udział w organizowaniu szkół i parafii dla byłych żołnierzy.
Pobyt w Kanadzie
Po krótkim pobycie w Stanach Zjednoczonych, gdzie wykładał nauki społeczno-polityczne na uniwersytecie w Illinois, w maju 1952 roku wyjechał do Kanady. Po ukończeniu studiów kanonicznych w Ottawie został proboszczem Misji Polskiej Św. Krzyża w Ontario.
Jest uważany za odkrywcę regionu w prowincji Ontario, zwanej Kaszubami od przybyłych tam przed 130 laty osadników z polskiego Pomorza.
Nz: Autostrada w okolicach Barry's Bay na ontaryjskich Kaszubach. Fot. Wikipedia/cc
Zbudował tam kościół. Z pasją organizował pierwsze obozy i kolonie zuchowe dla mieszkających tam Polaków. Założył Ośrodek Młodzieżowy Rekreacji i Sportów "Kaszuby”, powołał Koło Hallerczyków w Barry’s Bay, a także przysłużył się przy wprowadzeniu elektryfikacji i telefonizacji okolicy. Założył też pocztę, jednocześnie będąc jej pierwszym poczmistrzem.
Dzisiaj w kanadyjskich Kaszubach znajdują się polskie kościoły, szkoły, pomniki, obozy i stanice harcerskie oraz skansen, stanowiąc wyrazistą enklawę polskości.
Ksiądz Rafał Grzondziel zmarł 22 grudnia 1998 roku. Spoczął na przykościelnym cmentarzu pionierów w Wilnie w Ontario. Był odznaczony m.in. Krzyżem Walecznych, Orderem Odrodzenia Polski i Złotym Krzyżem Zasługi. Za oceanem nazywano go Father Ignatius .
Posłuchaj przemowy ks. Grzondziela na ogólnym zjeździe harcerstwa polskiego na emigracji w 1976 roku.
mjm
