Józef Cyrankiewicz - 20 lat był premierem w PRL-u

"Zachód nas zdradził, idę na współpracę z komunistami" – stwierdził po II wojnie światowej Józef Cyrankiewicz.

Józef Cyrankiewicz (pięciokrotny premier RP i PRL w latach 1947–1952 i 1954–1970). PAP/CTK

Foto: Jiri Karas

20 stycznia 1989 roku zmarł Józef Cyrankiewicz (ur. 1911), polski polityk, działacz komunistyczny, premier PRL, przewodniczący Rady Państwa.
Członek PPS
Józef Cyrankiewicz był jednym z najbardziej znanych działaczy komunistycznych czasów PRL-u. Przed wojną był działaczem socjalistycznym, a w czasie okupacji hitlerowskiej więźniem niemieckiego obozu Auschwitz-Birkeau.
- Cyrankiewicz to był jeden z najzdolniejszych działaczy szczebla krakowskiego przed wojną, bardzo dobry organizator, bardzo inteligentny człowiek – opowiadał historyk prof. dr hab. Andrzej Friszke. Ta ocena jest potwierdzona przez pierwszy okres jego okupacyjnej działalności w czasie wojny. To jest nie tylko osoba, która się kontaktowała z Janem Karskimi i przekazała mu dużo istotnych informacji, był też delegatem Kazimierza Pużaka na krakowskie województwo do organizowania konspiracji.
Rozbrat z socjalizmem
- Po wojnie był to również działacz socjalistyczny, ale mówi się, że to on ostatecznie zlikwidował Polska Partię Socjalistyczną, bo był największym rzecznikiem połączenia jej z Polską Partią Robotniczą - mówił redaktor Andrzej Sowa.
Według prof. Andrzeja Friszke Cyrankiewicz przechodził kolejno etapy kapitulacji wobec rzeczywistości: - Taką totalna kapitulacją, zaparciem się samego siebie, było jego wystąpienie w czasie procesu Kazimierza Pużaka w 1948 roku, kiedy to opluł cała partię PPS, jej tradycję i przywódców.
- To był człowiek, który oczywiście był karierowiczem, znalazł pomysł na bardzo wygodne życie, ale zarazem był człowiekiem inteligentnym i dość cynicznym – zauważał prof. Andrzej Friszke. - Czuł skąd wiatry wieją i, w zależności od tego jak te wiatry wiały, tak się ustawiał, byle “płynąć na fali”.
Ponad 20 lat we władzach PRL
Cyrankiewicz rekordowo długo, bo przez 23 lata zasiadał w Biurze Politycznym Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. - Jeśli się pamięta, że był członkiem biura w 1951, 1961 i 1971, to przecież mówimy o trzech zupełnie różnych epokach i te wszystkie zakręty historii udało mu się przebrnąć – wspominał historyk prof. Jerzy Eisler.
Był w establishmencie Polski Ludowej jednym z najlepiej wykształconych ludzi. Pochodził z inteligenckiej rodziny z Krakowa, był człowiekiem oczytanym, słynął z kontaktów z dziennikarzami, ludźmi kultury, nauki i sztuki.
Ten najdłużej urzędujący premier Polski jest autorem jednej z najbardziej brutalnych wypowiedzi w dziejach Polski. W czasie wydarzeń Czerwca 1956 opowiedział się przeciwko robotnikom i wysłał do Poznania wojsko. 29 czerwca 1956 roku na antenie Polskiego Radia powiedział: "Każdy prowokator czy szaleniec, który odważy się podnieść rękę przeciw władzy ludowej, niech będzie pewny, że mu tę rękę władza ludowa odrąbie!”.
- Takich słów nie używało wielu od niego gorzej ocenianych, bardziej brutalnych w życiu politycznym działaczy – podsumowywał prof. Jerzy Eisler.
Posłuchaj archiwalnych nagrań z wypowiedziami Józefa Cyrankiewicza oraz tego, co o wieloletnim premierze PRL-u sądzą współcześni historycy.