8 lutego 1725 roku (wg obowiązującego wówczas w Rosji kalendarza juliańskiego) zmarł Piotr I Wielki.
Reformator
Carem został wybrany wiosną 1682 roku po śmierci przyrodniego brata, bezdzietnego Fiodora III. Początkowo nie rządził samodzielnie, gdyż miał zaledwie 10 lat, pełnię władzy objął w 1689 roku. Piotr otrzymał gruntowne wykształcenie, jako pierwszy z władców Rosji podróżował po Europie. Zafascynowany zachodnimi dokonaniami postanowił swój kraj budować na wzór tych europejskich.
Zmiany dotyczyły zarówno wojska i administracji, jak i gospodarki państwa. Jednak Piotr I chciał również dokonać przewrotu obyczajowości rodaków. Bojarzy musieli skrócić szaty i ogolić brody, wprowadzono naukę zachodnich tańców oraz zwyczaj palenia tytoniu. Zreformowano także alfabet – tradycyjną cyrylicę zastępując grażdanką.
Rosja dzięki reformom Piotra I Wielkiego poradziła sobie z zagrożeniem zewnętrznym i mogła rozpocząć ekspansję poza swoje granice, która ostatecznie doprowadziła kilkadziesiąt lat później do rozbiorów Rzeczpospolitej Obojga Narodów.
Piotr I Wielki prowadził m.in. wieloletnie wojny z Imperium Osmańskim, których celem było zdobycie wybrzeża Morza Czarnego. Car chciał także wywalczyć dla Rosji okno na świat przez Bałtyk, dlatego wmieszał się w III wojnę północną prowadzoną w latach 1700-1721, w której ostatecznie złamał potęgę Szwecji w bitwie pod Połtawą w 1709 roku. Wojna zakończyła się sukcesem Rosji, ale jednym z jej skutków było spustoszenie ziem Rzeczpospolitej, przez którą przetoczyły się walczące armie.
Nieprzygotowani na zmiany
Reformy Piotra Wielkiego były brutalne i krwawe, a społeczeństwo nie było gotowe na tak gruntowne zmiany, także w obyczajowości. Car nie zważając na koszta, jakie poniesie naród realizował swój cel. W nagrodę dla samego siebie tworzy sobie miasto, nową stolicę Rosji – Sankt Petersburg.
– Ja nie wierzę, że bez Piotra Wielkiego w końcu nie objąłby rządu jakiś młody i energiczny władca, który starałby się pospiesznie zreformować państwo, zbudować silną armię i sprowadzić specjalistów z zachodu. Nastąpiłoby jedynie opóźnienie pewnych procesów, które jednak mogłoby mieć wpływ na brak rozbiorów Rzeczpospolitej i porażkę w kampaniach napoleońskich – powiedział prof. Janusz Tazbir w audycji Andrzeja Sowy z cyklu "Historia na opak".
Reformy Piotra Wielkiego wzmocniły Rosję, ale pociągnęły za sobą śmierć i cierpienie wielu poddanych cara. Największym marzeniem i obsesją Piotra Wielkiego było zbudowanie reprezentacyjnej stolicy na miarę europejskiego państwa. Nazwany na jego cześć Petersburg został założony na bagnistym terenie, którego przystosowanie do wzniesienia na nim murowanych budynków pochłonęło życie wielu robotników.
Co więcej car, aby zagwarantować pewne dostawy materiału do budowy miasta zabronił wznoszenia murowanych budynków w reszcie kraju. Wstrzymało to rozwój innych regionów Rosji.
– Zawsze reformy w Rosji były przeprowadzane niewspółmiernie wysokim kosztem w stosunku do tego, jak mogły być w sposób cywilizowany i powolny przeprowadzone – zaznaczał prof. Tazbir w audycji Polskiego Radia 1996 roku. – Taka była w Rosji zawsze cena postępu. Fantazja cara nie miała granic.
Uratował Rosję
Przed panowaniem Piotra I Wielkiego Rosja nie miała pozycji imperium. Reformy Piotra I zbudowały silne państwo, które zaczęło się liczyć na mapie świata.
– Gdyby nie reforma Piotra Wielkiego to Rosja o wiele dłużej by była pod wpływem kultury polskiej – powiedział prof. Janusz Tazbir w audycji Andrzeja Sowy z cyklu "Historia na opak". – Europa jeszcze wtedy nie myślała o Rosji, która bez reform Piotra Wielkiego nie dałaby rady w wojnach z Turcją i Szwecją.
Posłuchaj archiwalnej audycji Polskiego Radia.
Zasługi cara zostały docenione przez Rosjan. Dla wielu z nich do dziś zostaje wzorem władcy, był również ulubioną postacią historyczną Józefa Stalina.
– Być albo nie być Piotra I Wielkiego i jego reform to sprawa ważna dla historii całej Europy, wręcz dla ładu światowego – oceniał dr Janusz Osica w audycji Andrzeja Sowy z cyklu "Historia na opak".
mb/sa
