173 lata temu, w 1850 roku, zmarł Józef Bem. Generał całe swoje życie poświęcił walce o wolność. Najpierw walczył o niepodległość Polski, a potem wspierał ruchy wolnościowe czasów Wiosny Ludów na Węgrzech, stając się bohaterem narodowym obu krajów.
- Bem był oficerem, którego trzeba uznać za bardzo zdolnego, niezwykle użytecznego w czasie wojny, ale niespokojnego ducha, kłopotliwego w okresie służby pokojowej – mówił na antenie PR historyk dr Janusz Osica.
19:49 józef bem___938_94_iv_tr_0-0_103532179d93ab09[00].mp3 Audycja z cyklu "Na historycznej wokandzie" poświęcona sylwetce i dokonaniom gen. Józefa Bema. W roli oskarżyciela występuje historyk dr Janusz Osica, a obrońcy dyplomata Istvan Kovacs (PR, 14.03.1994).
Kmicic z artyleryjskim wykształceniem
Po ukończeniu piętnastego roku życia Bem wstąpił do armii Księstwa Warszawskiego pod dowództwem ks. Józefa Poniatowskiego. Skończywszy dwustopniową Szkołę Artylerii i Inżynierii, w randze porucznika brał udział w kampanii napoleońskiej w 1812 roku.
Po upadku Napoleona i utworzeniu Królestwa Polskiego Józef Bem wstąpił do czynnej służby w armii. Był też wykładowcą w Szkole Zimowej Artylerii. Sławę zyskał w trakcie Powstania Listopadowego podczas zwycięskiej bitwy pod Iganiami i w bitwie pod Ostrołęką, gdy uratował polską armię przed całkowitym pogromem. Za te dokonania dostał nominację generalską i Złoty Krzyż orderu Virtuti Militari. Jednak, gdy powstanie upadło razem z wieloma jego członkami wyemigrował na zachód, do Francji.
Marzenia o polskim legionie
Emigracyjne lata Józefa Bema upływały pod znakiem podroży, studiów wojskowych i udziału w życiu politycznym Wielkiej Emigracji. Z racji wojennych zasług należał do grona wybitnych postaci, których działania przykuwały uwagę imigrantów. Znajdujący się pod wpływem księcia Adama Jerzego Czartoryskiego generał podejmował próby zorganizowania polskiego legionu na służbie jednego z państw europejskich.
Porażka polskiego ruchu narodowego w Galicji skłoniła Bema do wyjazdu do Wiednia. We wrześniu 1848 roku stanął na czele obrony miasta przed wojskami cesarskimi. Organizowanie przez niego naprędce oddziały gwardii narodowej nie były na dłuższą metę w stanie przeciwstawić się regularnym wojskom cesarskim. Stolica monarchii habsburskiej kapitulowała, a sam Bem, na którym ciążył już wyrok śmierci przedarł się na Węgry.
Wódz powstania węgierskiego
W listopadzie 1848 roku powierzono mu naczelne dowództwo armii węgierskiej w Siedmiogrodzie, walczącej z Austriakami. Teren działań Bema należał do szczególnie trudnych, ze względu na zamieszkującą go mozaikę narodowości, pośród których wielu było niechętnych węgierskiemu powstaniu. Dowodząc armią działającą w Siedmiogrodzie Bem odniósł szereg zwycięstw nad wojskami austriackimi, w ciągu trzech miesięcy opanowując niemal cały Siedmiogród.
- W całej kampanii wykazał umiejętności, które niegdyś stanowiły podstawę sukcesów Napoleona Bonaparte – mówił w audycji z cyklu "Kronika polska" prof. Jarosław Czubaty - umiejętność prowadzenia błyskawicznych marszów, koncentracji wojsk w decydującym miejscu i skuteczne użycie artylerii.
W okresie klęsk powstania, jako zwolennik kontynuowania walki Bem został mianowany naczelnym wodzem armii węgierskiej. Zdziałać mógł już jednak niewiele. 31 lipca 1849 został pokonany przez Rosjan pod Segesvárem, a ostateczną klęskę poniósł w sierpniu pod Temesvarem. W pierwszej z tych bitew śmierć poniósł węgierski poeta, adiutant Bema Sándor Petőfi.
Posłuchaj, czy Józef Bem rzeczywiście był nieskazitelnym bohaterem?
06:44 bem w austrii, na węgrzech i w turcji___2894_01_iv_tr_0-0_9907669a26c2a9e[00].mp3 Audycja historyczna poświęcona działalności Józefa Bema na emigracji. (PR, 29.07.2001)
Murat Pasza
Bem ranny przeszedł z częścią swych oddziałów na terytorium Turcji, gdzie podjął zaskakującą decyzję o przyjęciu islamu i przejściu na służbę armii tureckiej.
- Z pewnością na decyzji Bema zaważyły żądania o jego ekstradycję wysuwane pod adresem Turcji przez Rosję i Austrię. W liście do sułtana swą decyzję tłumaczył Bem przede wszystkim motywami politycznymi. Oświadczył, że jako Polak pragnie służyć przeciw Rosji, wspólnemu wrogowi Polski i Turcji – tłumaczył historyk.
Niewątpliwie Bem liczył na szybki wybuch wojny między Turcją, a Austrią bądź Rosją. Konflikt, który otwierałby przed nim nowe możliwości działania. Dla władz tureckich Bem stał się kłopotliwym gościem poprzez burzę dyplomatyczną, jaką rozpętał jego pobyt w Turcji. Bem już jako Murat Pasza został internowany w syryjskim mieście Aleppo. Ostatnim czynem wojennym Bema było rozbicie oblegających miasto Beduinów. 10 grudnia 1850 zmarł na malarię.
Posłuchaj dyskusji historyków dr Janusza Osicy i Istvana Kovacsa o dokonaniach Józefa Bema w audycji z cyklu "Na historycznej wokandzie".
mjm/im
