Józef Szujski. Czołowy przedstawiciel krakowskich stańczyków

16 czerwca 1835 roku urodził się Józef Szujski, historyk i poeta, czołowy reprezentant krakowskich konserwatystów - stańczyków. Mówiono, że przyszłość przewidywał intuicją poety i przezornością polityka, badał zaś nauką historyka.

Józef Szujski na obrazie Jana Matejki

Foto: Wikipedia/domena publiczna

Profesor Aleksander Krawczuk napisał: "Żył tylko 48 lat, a w ciągu tak krótkiego życia dokonał tyle, że plonami jego prac i osiągnięć można by obdzielić cały zastęp profesorów, członków akademii, pisarzy i działaczy politycznych doby obecnej".

Kandydat na wielkiego człowieka

Przyszedł na świat w Tarnowie jako nieślubny syn szlachcianki Emilii Szumskiej. W szóstym roku życia oddany do szkół publicznych zdał egzamin dojrzałości w Krakowie. Znawca języka francuskiego, angielskiego i włoskiego. Oczytany samotnik poświęcił życie historii, filozofii i literaturze. Już wówczas nazywał siebie "kandydatem na wielkiego człowieka".

Silna indywidualność Szujskiego, niepospolita energia twórcza, szerokość horyzontów czyniły ogromne wrażenie na otaczających go umysłach. Jeszcze w gimnazjum, wraz z Tadeuszem Wojciechowskim, rozpoczął pracę nad źródłowym poznaniem przeszłości Polski. Najwięcej na ideowej postawie przyjaciół zaważyła swoista odmiana mesjanizmu, wywodząca się z kursu literatury Mickiewicza.

Postawa ideowa grupy nie zatrzymała się w miejscu. Z biegiem czasu dążyła do wyzbycia się egocentryzmu, pychy i zarozumiałości. Duży wpływ na ewolucję poglądów Szujskiego miał jego udział w nieudanym powstaniu styczniowym.

Posłuchaj

30:04 historyk - poeta - józef szujski___c 17976_tr_0-0_9972920aee114f3[00].mp3 Józef Szujski - czołowy przedstawiciel krakowskich stańczyków.

 

Krakowscy stańczycy

Józef Szujski przyczyn upadku Rzeczpospolitej zaczął poszukiwać w jej historii. Drogę do odzyskania niepodległości zaczął zaś widzieć nie w walce zbrojnej i konspiracji, a legalnej pracy u podstaw pod władzą austriacką.

Tak powstało konserwatywne stronnictwo krakowskich stańczyków, których głównym ideologiem stał się Szujski. W ramach swojej działalności pełnił funkcję posła na Sejm Krajowy we Lwowie, kierował katedrą historii Polski Uniwersytetu Jagiellońskiego i był współzałożycielem oraz pierwszym sekretarzem krakowskiej Akademii Umiejętności.

Jednocześnie imponował mrówczą pracą pisarską. Rozprawy historyczne i dramaty Szujskiego budziły w ówczesnym Krakowie olbrzymie zainteresowanie. W lipcu 1866 roku wyszedł pierwszy zeszyt Przeglądu Polskiego. Był jednym z redaktorów-współzałożycieli miesięcznika, który przez kilkadziesiąt lat stał się  organem krakowskich konserwatystów.

Mówiono o nim, że przyszłość przewidywał intuicją poety i przezornością polityka, badał zaś nauką historyka.

mjm