Historia

Przegrany plebiscyt na Warmii, Mazurach i Powiślu [POSŁUCHAJ]

Ostatnia aktualizacja: 11.07.2024 05:45
70 procent ludności południowych Mazur posługiwała się językiem polskim, mimo to odrodzona Polska poniosła w plebiscycie druzgocącą klęskę. Do kraju przyłączono tylko osiem gmin.
Przekazanie głosów regionu w budynku Rejencji Olsztyńskiej w dniu 16 sierpnia 1920 r.
Przekazanie głosów regionu w budynku Rejencji Olsztyńskiej w dniu 16 sierpnia 1920 r. Foto: Wikimedia Commons/dp

11 lipca 1920 roku, przeprowadzony został plebiscyt na Warmii, Mazurach i Powiślu. Większość tych ziem została przyłączona do Niemiec.

Wraz z odrodzeniem się Polski po 123 latach zaborów problemem międzynarodowym okazało się wyznaczenie granic państwa. Spornymi terenami były przede wszystkim Śląsk, Warmia i Mazury: pretensje ze względów historycznych, gospodarczych i demograficznych rościły sobie do tych terenów zarówno Polska, jak i Niemcy. W myśl postanowień Traktatu Wersalskiego o przynależności tych ziem miały zadecydować plebiscyty.

Ośrodkiem polskości na terenie plebiscytowym była przede wszystkim Warmia, do 1772 roku należąca do Rzeczpospolitej.

Posłuchaj wspomnień dotyczących plebiscytu na Mazurach:

- Bredynki, Stanclewo, Stryjewo i Węgój były to wioski zamieszkane tylko przez Polaków. Agitowaliśmy: polski gramofon w otwartych oknach i puszczaliśmy na wieś polską muzykę, chodziliśmy na wesela śpiewać polskie pieśni (...) Ojciec i matka pracowali, by utworzyć Towarzystwo Ludowe, żeby przyciągnąć młodzież – wspominał mieszkaniec Warmii w reportażu "Interludium mazurskie" Marzeny Lipeckiej i Wojciecha Ogrodzińskiego.

Wszystko przeciw nam

Przyczyn przegranej należałoby szukać już w... 1226 roku. Od chwili sprowadzenia Krzyżaków do Polski i montowania przez nich państwa, które później zmieniło się w Prusy Książęce, tereny te były intensywnie germanizowane. Na czas plebiscytu zachowano dotychczasową administrację. Ponadto, duże znaczenie miała dobra organizacja Niemców i napływ ludności z zachodniej części kraju (przepisy pozwalały na głosowanie ludności, która nie mieszkała na terenach objętych plebiscytem).


Posłuchaj
19:19 plebiscyt na warmii i mazurach.mp3 Reportaż "Interludium mazurskie" Marzeny Lipeckiej i Wojciecha Ogrodzińskiego. (PR, 10.05.1980)

 

Na terenie Warmii i Mazur podczas plebiscytu wrzało: agitacja i propaganda podgrzewały atmosferę. Między sąsiadami odradzały się animozje na tle narodowościowym. Dochodziło do tego, że Niemcy organizowali bojówki terroryzujące zwolenników przyłączenia do Polski. Dochodziło nawet do zabójstw na tle narodowościowym.

- Tego zdania byli chyba wszyscy działacze: jeśli te tereny były przez wieki germanizowane, to my, w warunkach terroru, tego w ciągu kilku tygodni nie odrobimy - mówił gość audycji z 1980 roku.

Na niekorzyść Polski działał też czas: na lipiec przypadała ofensywa wojsk Armii Czerwonej, co skutecznie wykorzystała propaganda niemiecka, nazywając Rzeczpospolitą "państwem sezonowym", które za chwilę zostanie zajęte przez bolszewików. Polskie władze, zajęte czerwonym potopem ze wschodu nie były w stanie zorganizować akcji przewożenia głosujących na tereny plebiscytowe tak, jak to uczynili Niemcy.

Ziemie Warmii, Mazur i Powiśla weszły w przytłaczającej większości do Rzeszy. W niespełna dwie dekady później połączenie tego terenu z resztą Niemiec eksterytorialną autostradą posłużył Hitlerowi do wysunięcia ultimatum, które stało się pretekstem do napaści na Polskę 1 września 1939 roku.


Posłuchaj
19:19 plebiscyt na warmii i mazurach.mp3 Reportaż "Interludium mazurskie" Marzeny Lipeckiej i Wojciecha Ogrodzińskiego. (PR, 10.05.1980)

 

bm

Czytaj także

Wilczy Szaniec - betonowe siedlisko bestii

Ostatnia aktualizacja: 24.01.2024 05:40
50 tysięcy metrów sześciennych betonu i ściany o grubości kilku metrów do dziś, choć zostały z nich tylko ruiny, przytłaczają ogromem. Wolfsschanze idealnie obrazuje dwie natury Hitlera: megalomanię i paniczny strach o własne życie.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Michał Grażyński - administrator Śląska

Ostatnia aktualizacja: 12.05.2016 06:08
12 maja 1890 urodził się Michał Grażyński, wieloletni wojewoda śląski, harcerz, żołnierz i świetny administrator.
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Tysiące osób wybrały Polskę". Dr Paweł Warot w 100. rocznicę plebiscytu na Warmii i Mazurach

Ostatnia aktualizacja: 11.07.2020 13:38
- Obchody 100. rocznicy plebiscytu na Warmii i Mazurach są bardzo ważne, gdyż musimy uzmysłowić sobie, że tysiące osób wybrały Polskę. Ci ludzie byli też zaangażowani w akcję na rzecz polskości - powiedział w Polskim Radiu 24 dr Paweł Warot, naczelnik delegatury IPN w Olsztynie.
rozwiń zwiń