Historia

Abolicjonizm - jak zniesiono niewolnictwo

Ostatnia aktualizacja: 25.03.2024 05:35
Na przełomie XVIII i XIX wieku abolicjoniści święcili swój wielki triumf. Kwitnący od starożytności handel niewolnikami nieodłącznie towarzyszył budowaniu europejskich potęg kolonialnych. Załamał się w najbardziej zaskakującym momencie - gdy osiągnął niespotykane dotąd rozmiary.
Plakat promujący zniesienie niewolnictwa w Indiach Zachodnich
Plakat promujący zniesienie niewolnictwa w Indiach ZachodnichFoto: Wikipedia/domena publiczna

25 marca 1807 roku parlament brytyjski przyjął uchwałę, która zakazywała Anglikom udziału w handlu niewolnikami. Na ostateczne zniesienie niewolnictwa w koloniach Imperium trzeba było poczekać do 1834 roku.

Na przełomie XVIII i XIX wieku abolicjoniści święcili swój wielki triumf. Kwitnący od starożytności handel niewolnikami nieodłącznie towarzyszył budowaniu europejskich potęg kolonialnych. Załamał się w najbardziej zaskakującym momencie - gdy osiągnął niespotykane dotąd rozmiary.

Przyczyn takiego rozwoju wydarzeń należy szukać w filozofii i myśli epoki Oświecenia. Jej przedstawiciele zgodnie uznawali, powołując się na względy moralne, humanitarne i religijne, niewolnictwo za hańbę cywilizacji europejskiej.

W latach osiemdziesiątych XVIII wieku powstało w Wielkiej Brytanii szereg stowrzyszeń stawiających sobie za cel walkę z handlem niewolnikami. Zaciętą wojnę niewolnictwu wypowiedzieli też religijni filantropi z Williamem Wilberforce’m i Thomasem Clarksonem na czele. W Ameryce tego typu działania stały się domeną m.in. Antoniego Benezeta. 

Opór zwolenników niewolnictwa był twardy. Wpływowi plantatorzy przekonywali o istotnej roli niewolnictwa w bogaceniu się narodów i budowy potęgi kolonialnych mocarstw. Upór, zmasowana akcja informacyjna abolicjonistów i rosnąca rola opinii publicznej odniosły w końcu sukces. Doniosłą rolę odegrała też rewolucja przemysłowa. Ostatecznie zakazano handlu niewolnikami, choć walka była długa mozolna.

Zaczęło się w Wielkiej Brytanii. We Francji, choć pierwsze uchwały wprowadzono już w 1793 roku, niewolnictwo zniesiono dopiero po rewolucji lutowej w 1848 roku. W Stanach Zjednoczonych system plantacyjny święcił triumf aż do wojny secesyjnej. W 1862 roku Abraham Lincoln, polityk dość umiarkowany, ale zdecydowany przeciwnik niewolnictwa, ogłosił zniesienie tej instytucji.

Długo trwał proces abolicji w Ameryce Południowej. W Brazylii i na Kubie miało to miejsce dopiero w 1880 roku. Najdłużej handel niewolnikami odbywał się w Afryce Wschodniej, gdzie prym w tym procederze wiedli handlarze arabscy.


Posłuchaj
03:10 wiek xix - rok 1834___1801_00_iv_tr_0-0_10809988142add2d[00].mp3 Zakaz niewolnictwa w Wielkiej Brytanii - komentarz prof. Jarosława Czubatego w audycji z cyklu "Kronika dwóch tysiącleci". (PR, 18.07.2000)

 

Niestety triumf abolicjonizmu nie przyniósł końca niewolnictwa w świecie. Mimo, że formalnie było zakazane, w praktyce nigdy nie zostało zlikwidowane. Współcześnie na wszystkich kontynentach kilkadziesiąt milionów osób żyje w stanie zniewolenia. 

mjm

Czytaj także

Rudyard Kipling – posłannictwo białej rasy

Ostatnia aktualizacja: 30.12.2020 00:01
Kipling stał się symbolem myślenia imperialnego i przekonania o posłannictwie białej rasy, co wyraził w słynnym wierszu "Brzemię białego człowieka".
rozwiń zwiń
Czytaj także

Wojna siedmioletnia. Pierwsza wojna światowa

Ostatnia aktualizacja: 18.05.2024 05:40
Konflikt między europejskimi potęgami zdominował początek drugiej połowy XVIII wieku. Z popiołów wojny wyłoniło się pierwsze światowe supermocarstwo - Wielka Brytania.
rozwiń zwiń