Anthony Eden. Prawa ręka Churchilla

- Jest powszechnym zjawiskiem wśród sprawujących władzę, że w miarę, jak coraz dłużej pozostają na swych stanowiskach, są coraz mniej skłonni przekazać ją w inne ręce. Władza staje się dla nich nawykiem, na którego przezwyciężenie nie potrafią się zdobyć – pisał w swoich pamiętnikach Anthony Eden.

Anthony Eden spotyka się z prezydentem Rooseveltem na konferencji w Quebecu, 1943

Foto: Wikimedia Commons/domena publiczna

Posłuchaj

30:02 robert anthony eden___1469_94_iv_tr_0-0_1080640764d90885[00].mp3 Anthony Eden - audycja Sławomira Szofa z cyklu "Postacie XX wieku". (PR, 24.09.1994)

 

14 stycznia 1977 roku zmarł Anthony Eden, premier i trzykrotny minister spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii. 

Członek arystokratycznego rodu, absolwent znakomitych uczelni w Eton i Oxfordzie od młodości marzył o karierze w dyplomacji. Biografowie podkreślają miękką naturę i brak pewności siebie Edena. Charakteru dodała mu I wojna światowa, podczas której służył w ekspedycyjnym korpusie angielskim w randze majora.

Od 1923 roku zasiadał jako poseł w Izbie Gmin. Od 1934 roku reprezentował Anglię w Lidze Narodów. W 1935 został ministrem spraw zagranicznych w rządzie Neville’a Chamberlaina.

Szybko zorientował się w rzeczywistych intencjach Hitlera. – Eden był jednym z nielicznych europejskich mężów stanu, którzy bardzo ostro przeciwstawili się polityce Niemiec i Włoch. W okresie międzywojennym nazywano go wrogiem dyktatorów – mówił na antenie Polskiego Radia prof. Andrzej Bartnicki.

W 1938 roku wybuchł konflikt między Edenem a prowadzącym politykę ustępstw Chamberlainem. W tym sporze minister uzyskał poparcie Winstona Churchilla, z którym miał bardzo zbliżone poglądy. Konfrontacja z Chamberlainem przyniosła Edenowi dużą popularność w momencie wybuchu II wojny światowej.

W 1940 roku objął stanowisko ministra spraw zagranicznych w rządzie Churchilla. Znakomicie się uzupełniali. Churchill był człowiekiem wojny, Anthony Eden - dyplomacji.

Gdy po II wojnie światowej do władzy doszli labourzyści, Eden przeszedł w szeregi opozycji. Od 1951 roku ponownie kieruje angielską dyplomacją w drugim rządzie Churchilla, a po jego odejściu sam zostaje premierem.

W 1956 roku, po nacjonalizacji Kanału Sueskiego przez Gamala Abdela Nasera, podjął fatalną decyzję o interwencji militarnej w tym rejonie. Fiasko operacji zmiotło Edena ze stanowiska i położyło się cieniem na całej jego karierze. 8 stycznia 1957 roku, powszechnie krytykowany, podał się do dymisji.

Posłuchaj audycji z cyklu "Postacie XX wieku".

mjm/im