Historia

Polski złoty zamiast marki, czyli historia złotówki

Ostatnia aktualizacja: 28.04.2024 05:40
100 lat temu, 28 kwietnia 1924 roku, otwarto Bank Polski S.A. Instytucja rozpoczęła emisję nowej waluty - złotego. Jego ojcem był wybitny ekonomista Władysław Grabski, który zastępując złotym dotychczasową markę polską, liczył na pokonanie hiperinflacji.
Siedziba Banku Polskiego w Warszawie w okresie międzywojennym.
Siedziba Banku Polskiego w Warszawie w okresie międzywojennym.Foto: Narodowe Archiwum Cyfrowe

Szalejąca hiperinflacja

Pierwsze lata po odzyskaniu niepodległości były szczególnie trudne. Polska prowadziła wojnę o granice. Szczególnie wiele zniszczeń przyniosła wojna polsko-bolszewicka. Ponadto konieczne było przeprowadzenie procesów scaleniowych po trzech zaborach, by usprawnić działanie państwa. Jednym z najbardziej palących problemów była reforma finansów państwa.

Sytuacja gospodarcza w 1923 roku osiągnęła stan krytyczny. Kraj zmagał się ze zjawiskiem hiperinflacji, która potrafiła osiągnąć poziom 360 proc. miesięcznie. Przeciętni Polacy posiadali w domu walizki pełne pieniędzy, za które nie mogli praktycznie nic kupić. Kurs ówczesnej waluty - marki polskiej w stosunku do dolara amerykańskiego rósł z dnia na dzień w piorunującym tempie.

 Przez długi czas trzeba było wydatkować na potrzeby wojska. W skarbie nie mieliśmy pieniędzy na odbudowę kraju i ujednolicenie dzielnic po rozbiorach  wyjaśniał dr Grzegorz Wójtowicz, członek Rady Polityki Pieniężnej w larach 1998 - 2004 w audycji "Złoty polski, czyli historia złotówki".  Na rynku brakowało produktów, ale było na nim wiele pieniądza, co wywołało w konsekwencji hiperinflację.

Posłuchaj
24:46 historia złotego polskiego.mp3 Józef Rapąla, prof. Grzegorz Wójtowicz i Bartosz Stefańczyk opowiadali o historii polskiej waluty w audycji Elżbiety Mamos i Aleksandry Tycner pt. "Złoty polski, czyli historia złotówki". (PR, 11.11.2004)

Grabski premierem

Katastrofalna sytuacja gospodarcza przekładała się na niestabilną sytuację polityczną. Powołany w maju 1923 roku rząd Wincentego Witosa borykał się z falą strajków robotników, które niekiedy były krwawo tłumione. Politycy różnych stronnictw coraz częściej głośno optowali za ustanowieniem silnej władzy i utworzeniem pozaparlamentarnego rządu, który zdołałby rozwiązać poważne problemy.

W grudniu 1923 prezydent Stanisław Wojciechowski powołał na urząd premiera Władysława Grabskiego - związanego z Narodową Demokracją doświadczonego ekonomistę. Grabski w swoim rządzie objął także stanowisko ministra skarbu. Polityk został wybrany na stanowisko Prezesa Rady Ministrów po raz drugi. Pierwszy raz sprawował urząd w 1919 roku. Już wtedy zamierzał przeprowadzić reformę skarbu, jednak na przeszkodzie stanęła wojna z bolszewikami.

Władysław Grabski w swoim exposé za najważniejsze dla Polski wskazał konieczność rozwiązania problemów gospodarczych. Niezwłocznie przystąpił do wcielania w życie konstruktywnych rozwiązań. Przygotował program zastąpienia marki nową walutą - złotym. Co ciekawe, posłowie przez pewien czas naradzali się nad tym, jaką nazwę powinna przybrać polska waluta.

Utworzenie Banku Polskiego

– Grabski dostał specjalne pełnomocnictwa od rządu i wziął się ostro do roboty. Został autorem największej w dziejach Polski reformy monetarnej – mówił Józef Rąpała z Warszawskiej Grupy Inwestycyjnej w audycji "Złoty polski, czyli historia złotówki".

Grabski stworzył podwaliny pod powstanie Banku Polskiego - instytucji, która miała mieć wyłączność na emitowanie pieniędzy. Bank rozpoczął swoją działalność 28 kwietnia 1924 roku. Zaczął wtedy skupować marki polskie według przelicznika 1,8 miliona marek za 1 złotego. Według ustalonego kursu za 1 dolara trzeba było zapłacić 5,18 złotego.

Przezwyciężenie kryzysu

Wprowadzona przez rząd Grabskiego reforma monetarna okazała się wielkim sukcesem. Przyczyniła się do ustabilizowania sytuacji gospodarczej państwa.

 Konferencje powojenne sugerowały, że pieniądz powinien mieć oparcie w złocie. Z tego powodu Grabski wprowadził zasadę, że jeden złoty będzie odpowiadał trzem dziesiątym gramom złota  dodał dr Grzegorz Wójtowicz.

Posłuchaj
20:19 ludzie niepodległości_ władysław grabski___v2017010387_tr_0-0_14125973dc01d40f[00].mp3 Prof. Wojciech Morawski przybliżył sylwetkę Władysława Grabskiego w audycji Katarzyny Kobyleckiej pt. "Ludzie niepodległości". (PR, 23.07.2017)

Złoty polski był mocną walutą przez cały okres dwudziestolecia międzywojennego. Umożliwiło to wprowadzenie innych reform gospodarczych przez Władysława Grabskiego. 

seb

Czytaj także

Władysław Grabski - premier w czasie wojny polsko-bolszewickiej

Ostatnia aktualizacja: 07.07.2024 05:48
7 lipca 1874 roku urodził się Władysław Grabski, polityk, ekonomista, poseł na Sejm, minister skarbu, premier w czasie wojny polsko-bolszewickiej, autor reformy walutowej i gospodarczej, rektor SGGW.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Reforma monetarna Władysława Grabskiego

Ostatnia aktualizacja: 11.01.2024 05:55
100 lat temu, 11 stycznia 1924 roku, Sejm uchwalił ustawę o naprawie Skarbu Państwa i reformie walutowej, zwanej reformą Grabskiego. Była to jedna z kluczowych reform gabinetu ekspertów, które uchroniły Polskę przed katastrofą gospodarczą i polityczną.
rozwiń zwiń
Czytaj także

W towarzystwie kochanki i… w eskorcie niszczyciela, czyli Piłsudski na Maderze

Ostatnia aktualizacja: 21.12.2023 05:50
Na swój najdłuższy w ciągu sprawowania funkcji publicznych urlop Marszałek wybrał się na atlantycką wyspę. Na Maderę przybył 21 grudnia 1930 roku. Odpoczywał tam w towarzystwie atrakcyjnej młodej lekarki. Ale sielanka nie trwała długo - Piłsudski wrócił z urlopu 23 marca 1931, a epilog podróży okazał się tragiczny.
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Błędy i wypaczenia" II niepodległości: co nam się nie udało w dwudziestoleciu międzywojennym

Ostatnia aktualizacja: 06.02.2024 12:00
Wielość partii, sejmokracja, zwana też sejmowładztwem, co krytykował Józef Piłsudski. Zabójstwo, po kilku dniach urzędowania, pierwszego prezydenta odrodzonej Polski Gabriela Narutowicza, wybranego głosami lewicy, centrum i mniejszości narodowych.
rozwiń zwiń