Mija 105 lat od zwycięskiego powstania sejneńskiego

Sto pięć lat temu rozpoczął się zryw zorganizowany przez Polską Organizację Wojskową. Wybuchł z powodu niezastosowania się przez Litwinów do ustalonej w Wersalu polsko-litewskiej linii demarkacyjnej.

Sejneńskie dzieci witają Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego (2. z lewej), 13 września 1919

Foto: Narodowe Archiwum Cyfrowe

Przebieg walk

W sierpniu 1919 roku Sejny były opanowane przez Litwinów. Obecność wojska litewskiego była niezgodna z opracowanymi w lipcu 1919 roku postanowieniami linii demarkacyjnej pomiędzy Polską a Litwą. Jej ustalenia zakładały przynależność Sejn do II Rzeczpospolitej.

Na Sejneńszczyźnie prężnie działała Polska Organizacja Wojskowa i w sierpniu 1919 roku peowiacy postanowili zareagować i odbić Sejny z rąk litewskich.

Nad ranem 23 sierpnia oddziały POW w sile około tysiąca ludzi zaatakowały Sejny. Litwini posiadali niewielką przewagę liczebną, ale zostali zaskoczeni i szybko wycofali się z zajmowanych pozycji nad nieodległą rzeką Czarną Hańczą i z samego miasta.

Walki trwały jeszcze przez kilka dni i sytuacja powstańców stopniowo się pogarszała, ale w porę z odsieczą nadszedł z Suwałk 41. Pułk Piechoty Wojska Polskiego. Wspomógł powstańców, którzy weszli w jego skład i przyczynił się do zakończenia walk o Sejny 28 sierpnia 1919 roku.

W starciach zginęło około 50 Polaków. 13 września 1919 roku zwycięskie miasto odwiedził marszałek Józef Piłsudski i pozdrowił powstańców.

Problem przynależności Sejn

W 1919 roku Sejny należały do tzw. Ober-Ostu, czyli zajętych przez Niemców podczas I wojny światowej terenów Imperium Rosyjskiego. Gdy latem 1919 roku wojska niemieckie rozpoczęły odwrót, nastąpiła eskalacja konfliktów narodowościowych.

Powstanie wybuchło, kiedy wojska niemieckie rozpoczęły odwrót z okupowanych terenów. Razem z nimi przemieszczały się oddziały litewskie. Niemcy popierali Litwinów, ponieważ liczyli na ich wsparcie przeciwko Polakom. Litwini opuścili zajmowany wcześniej Augustów i Suwałki, ale postanowili pozostać w Sejnach, które były ważnym ośrodkiem litewskiego ruchu narodowego.

Spór z Litwą o granice

Litwini rościli pretensje do Sejneńszczyzny i Suwalszczyzny na podstawie dawnej przynależności powiatu suwalskiego do Wielkiego Księstwa Litewskiego. W XIX wieku Suwałki wchodziły w skład najpierw Księstwa Warszawskiego, a następnie podległego Rosji Królestwa Polskiego.

Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę i Litwę, oba państwa pragnęły włączyć Suwałki i Sejny do swojego terytorium. Był to element większego konfliktu o granicę polsko-litewską.

Na konferencji wersalskiej, w lipcu 1919 roku wyznaczono linię demarkacyjną pomiędzy Polską a Litwą. Jej twórcą był francuski marszałek Ferdynand Foch. Opierała się na kryterium etnicznym i zgodnie z nią Suwałki, Sejny i Wilno pozostały w II Rzeczpospolitej.

Spór o granice skupił się szczególnie wokół przynależności Wilna. W kwietniu 1919 roku zostało odbite z rąk bolszewików przez Wojsko Polskie. Litwini nie uznali włączenia Wilna do Polski i uważali odzyskanie miasta za najważniejszy cel swojej polityki.

- W 1919 Wilno było miastem w istocie polsko-żydowskim i tak pozostanie aż po lata II wojny światowej. Spośród 130 tysięcy mieszkańców, Polacy to 70 tys., Żydzi około 45 tysięcy - powiedział prof. Henryk Wisner w audycji z cyklu "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej".

Posłuchaj

02:38 prof Henryk Wisner.mp3 Prof. Henryk Wisner w cyklu "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej - Litwa" opowiada o polsko-litewskim konflikcie o granice. (PR, 11.05.1998)

 

Konflikt polsko-litewski wybuchł na nowo w czasie wojny polsko-bolszewickiej 1920 roku. Spór o Wilno został rozstrzygnięty dopiero jesienią 1920 roku w wyniku buntu gen. Żeligowskiego, który za namową Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego zajął Wilno. Pozostało w Polsce do wybuchu II wojny światowej.

sa