Paweł Jasienica. "Nie jestem naukowcem, chcę opowiadać"

115 lat temu urodził się Paweł Jasienica, wybitny pisarz historyczny, badacz dziejów Polski, publicysta i eseista, żołnierz Armii Krajowej. Na jego książkach wychowało się już kilka pokoleń Polaków.

Paweł Jasienica w 1963 roku

Foto: PAP/Piotr Baracz

– Chodzi mi tylko o to, by dzieje polskie opowiedzieć. Nie roszczę sobie najmniejszych pretensji do rangi naukowca, nie jestem też popularyzatorem wiedzy. Zwyczajna literacka opowieść, tyle tylko, że stroniąca od wszelkiej fikcji – mówił o swojej pracy Paweł Jasienica w nagraniu archiwalnym z 1962 roku.

Posłuchaj

44:40 paweł jasienica.mp3 Audycja Kai Kamińskiej poświęcona sylwetce Pawła Jasienicy (PR, 1.05.1996)

 

Od Beynara do Jasienicy

Urodził się 10 listopada 1909 roku jako Leon Beynar w rodzinie o patriotycznych tradycjach. Jego przodkowie brali udział w powstaniu styczniowym. Pseudonim przyjął dopiero po wojnie, by nie narażać rodziny, która pozostała w Wilnie. Był żołnierzem podczas kampanii wrześniowej, działał w konspiracji jako członek Armii Krajowej, a podczas akcji "Burza" jego oddział został rozbity w walkach z Armią Czerwoną.

Posłuchaj

19:38 Klub Trójki - 11 Listopada 2009 O Pawle Jasienicy mówią córka pisarza Ewa Beynar-Czeczott oraz historyk, prof. Janusz Tazbir (PR, 11.11.2009)

 

Przyszły historyk trafił wtedy do niewoli i został wcielony do Ludowego Wojska Polskiego. Zdezerterował, wstąpił do oddziału Zygmunta Szendzielarza "Łupaszki". Wkrótce został jego zastępcą. Ranny w nogę kurował się we wsi Jasienica.

W 1948 roku został aresztowany w Wilnie podczas odwiedzin u znajomych z konspiracji. Uwolniony, przeprowadził się z Krakowa, gdzie pracował w "Tygodniku Powszechnym" do Warszawy. Tam od 1955 roku przez krótki okres współpracował ze stowarzyszeniem "Pax".

Prawdziwa historia

W 1960 roku Paweł Jasienica wydał "Polskę Piastów", a trzy lata później "Polskę Jagiellonów". Obie książki przyniosły mu niezwykłą popularność. – On miał nostalgię do Polski silnej, do siły w polityce. Uważał, że było wielkim nieszczęściem, że Polska nigdy nie mogła osiągnąć tego stanu. Tylko za Jagiellonów – mówił przyjaciel Jasienicy Stanisław Stomma w audycji z 1996 roku.

Posłuchaj

43:18 Dwójka O wszystkim z kulturą 13.08.2015 .mp3 Pawła Jasienicę wspomina jego córka Ewa Beynar-Czeczott (PR,13.08.2015)

 

W książkach Jasienicy, wbrew obowiązującym w PRL regułom, brak było marksistowskiej ideologii. – Opracowując książkę, starałem się dochować wierności przekonaniu, które stanowi istotny składnik mego poglądu na świat. Przekonaniu, że zwyczajna, o ile rzetelna, informacja to jedno z najważniejszych zadań, jakie sobie człowiek może wytyczyć – mówił pisarz w 1962 roku.

Posłuchaj

20:14 w sieci_ historia pawła jasienicy___741_09_i_tr_0-0_119376442438ece5[00].mp3 W sieci. Historia Pawła Jasienicy (PR, 18.03.2009)

 

Zaszczuty przez władzę, szpiegowany przez żonę

Był jednym z członków i późniejszych prezesów Klubu Krzywego Koła. W 1964 roku podpisał List 34, wyrażający protest intelektualistów wobec cenzury. W 1968 roku sprzeciwił się zdjęciu inscenizacji "Dziadów" ze sceny Teatru Narodowego. Wówczas autora zaatakował publicznie sam I sekretarz PZPR Władysław Gomułka. Oskarżył go o  mord na ludności cywilnej podczas jego działania w "bandzie Łupaszki". Jasienicę potępiano publicznie, został poddany stałej inwigilacji przez Służbę Bezpieczeństwa. W 1969 roku ożenił się z Zofią O'Bretenny, która jako tajny współpracownik SB donosiła na męża.

Posłuchaj

18:05 Pisarze wobec wydarzeń 56 roku cz. III.mp3 Audycja z cyklu "Pisarze wobec wydarzeń 56 roku" - o powstaniu Klubu Krzywego Koła mówi prof. Rafał Habielski (PR, 17.10.2011)

 

Paweł Jasienica postawił sobie za cel opisanie dziejów Polski aż do powstania styczniowego. Niestety nie zdążył dokończyć swojego dzieła. Zmarł 19 sierpnia w 1970 roku.

bm/mc