Miejsce niezwykle ważne dla upamiętniania naszej kultury, ale też kultury światowej. Prawdziwa skarbnica sztuki i rozwoju myśli artystycznej. Tak właśnie rozumiane było powstanie tego Muzeum – pamiątka, skarbiec i rozwój.
Na stronach Muzeum Narodowego, w zarysie historycznym, czytamy: "Autor spisanego wówczas Zarysu historycznego muzeum, jego dyrektor, profesor Lorentz kończył optymistycznie swoją opowieść: Rok 1938 zamyka okres organizacji Muzeum Narodowego, które odtąd w normalnych warunkach będzie mogło rozwijać się i wypełniać swe zadania – jako skarbnica dzieł sztuki i zabytków przeszłości, jako instytut naukowy i jako instytucja oświatowa".
Nowy gmach Muzeum – ten uroczyście otwierany przez prezydenta Mościckiego – był w swoim wyglądzie i projekcie obecnie znanym zabudowaniem. Od swoich wczesnych lat "odstępował" także część swojego wschodniego skrzydła na prezentacje zbiorów Muzeum Wojska. Budowlę i jej funkcjonalność opracowali i zaprojektowali uznani architekci Tadeusz Tołwiński i Antoni Dygat.
Tołwiński, profesor Politechniki Warszawskiej, znamienity architekt i urbanista, zasłynął także kilkoma innymi projektami, m.in. podwarszawskich osad mieszkaniowych, zaplanował przebudowę Młocin i Żoliborza Oficerskiego, Teatr Rozmaitości, regulacja Targówka i Florentynowa, projekt Kamiennej Góry jako osady letniskowej, Gimnazjum im. Stefana Batorego przy ul. Myśliwieckiej 6 w Warszawie, a także "nowe ułożenie urbanistyczne i rozwój" Kalisza, Ciechocinka i Lwowa. W czasie II wojny więziony na Pawiaku i maltretowany p[rzez gestapo, po wojnie podjął się współpracy nad odbudową Warszawy w Biurze Odbudowy Stolicy.
Dygat, ukończył architekturę na słynnej École nationale supérieure des beaux-arts w Paryżu, zaprojektował wiele z budynków Warszawy – Wytwórnię Papierów Wartościowych, Wojskowy Instytut Geograficzny, zabudowania Ministerstwa Spraw Wojskowych, radiostacje w Raszynie i Lwowie. Prywatnie był ojcem pisarza Stanisława Dygata.
Nowożytną historię Muzeum, które wcześniej zwane było Muzeum Sztuk Pięknych, można datować od roku 1912 – jak czytamy na stronach placówki: "W 1912 roku kupiono plac przy Alejach Jerozolimskich, budząc nadzieję na realizację zamierzeń i odwołując się do społecznej ofiarności. Muzeum otrzymało kilka ważnych zapisów, nie tylko powiększających zbiory, ale także poszerzających ich zakres: zapisana przez Romana Szewczykowskiego kolekcja wyrobów ślusarskich, wspaniały zbiór monet i medali polskich zapisany przez Kazimierza Sobańskiego, imponująca i różnorodna kolekcja Leopolda Méyeta i wiele, wiele innych zmieniły charakter muzeum. W nowych zapisach pojawiły się dzieła rzemiosła artystycznego, rękopisy, książki oraz obrazy współczesnych artystów polskich".
Z opisu tego dowiadujemy się, że zbiory miały być nie tylko sztuką najwyższej próby artystycznej, lecz też skarbnicą kultury polskiej, składającej się z różnych dziedzin.
Dalsze losy Muzeum podkreślały jego rosnącą rangę i znaczenie. "Kolejny rozdział historii muzeum obfituje w wydarzenia i decyzje, które wiążą się z odzyskaniem przez Polskę niepodległości i wyzwoleniem wielkiej państwowotwórczej energii. Muzeum narodowe było jednym z nieodzownych elementów programu nowego państwa, dlatego Muzeum Sztuk Pięknych zostało w 1916 roku przekształcone w Muzeum Narodowe m.st. Warszawy, a w 1918 w Muzeum Narodowe. Zbiory przeniesiono do kamienicy przy ulicy Podwale 15, do odremontowanego, a następnie powiększonego, budynku. (…) Powoli stawało się skarbnicą narodową, do której kierowano pamiątki i dobra kultury. W tym czasie nastąpił też mariaż Muzeum Narodowego i Muzeum Wojska, które zostało powołane jako Dział Wojskowy Muzeum Narodowego w Warszawie, pod wspólną dyrekcją Bronisława Gembarzewskiego".
Grzegorz Piątek, architekt i historyk literatury, tak opisuje tamte decyzje, miejsca i czas: "W 1926 roku powrócono do sprawy związanej z wybudowaniem nowego gmachu Muzeum Narodowego, odsuniętej na dalszy plan wraz z wybuchem I wojny światowej. Postanowiono zagospodarować zakupiony w 1912 od Warszawskiego Konsystorza Prawosławnego za kwotę 1 mln 105 tys. rubli duży plac przy alei 3 Maja. Znajdował się tam Ogród Wahla, będący popularnym miejscem rekreacji, wraz z sadem owocowym[8].
Gmach zaprojektowali Tadeusz Tołwiński i Antoni Dygat. Budowa trwała z przerwami do roku 1938 z powodu problemów finansowych miasta oraz bankructw wykonawców. Wcześniej jednak w gotowych częściach nowo powstałego Muzeum otwierano kolejne działy, w 1932 dając publiczności dostęp do zbiorów Galerii Zdobniczej".
Dziennikarka Magdalena Łysiak tak relacjonuje okres budowy nowych gmachów Muzeum i uroczystości związane z ich otwarciem: "Budowa całego kompleksu trwała 15 lat. Decyzja o umiejscowieniu przyszłego Muzeum Narodowego zapadła 31 grudnia 1923 roku. Wybrano fragment terenu przy Alei 3 Maja 13 naprzeciwko ulicy Smolnej. Zwycięski projekt Tadeusza Tołwińskiego i Antoniego Dygata przewidywał postawienie siedmiu, połączonych ze sobą, pawilonów: czterech prostopadłych do ulicy i trzech łączących je równoległe w głębi z dziedzińcami pomiędzy nimi". Dodaje także: "Budowa ruszyła w 1927 roku, a już cztery lata później były gotowe dwa pawilony. Uroczyste otwarcie nastąpiło rok przed wybuchem II wojny światowej. Prezydent Ignacy Mościcki wręczył na ręce dyrektora MNW Stanisława Lorentza akt erekcyjny i akt oddania muzeum narodowi polskiemu".
PP
