Historia

Powstanie warszawskie. Pierwszego dnia biało-czerwona flaga zawisła na Prudentialu

Ostatnia aktualizacja: 01.08.2024 05:52
Obraz najwyższego budynku przedwojennej Warszawy trzykrotnie stawał się symbolem walczącej stolicy: pierwszego dnia zrywu, kiedy na jego szczycie zawisła polska flaga był symbolem tryumfu, 28 września, kiedy uderzył w niego pocisk uwieczniony na zdjęciu, stał się symbolem walki, po wojnie jego szkielet obrazował zniszczenia niegdyś pięknego miasta.
Widok na Prudential w czasie okupacji
Widok na Prudential w czasie okupacjiFoto: Wikimedia Commons/dp

Najwyższy gmach stolicy

Przed wojną budynek Towarzystwa Ubezpieczeniowego Prudential był najwyższym budynkiem w stolicy.

-  Biura były umiejscowione na dole. W centralnej części wieży znajdowały się apartamenty, mieszkania służbowe i pomieszczenia gospodarcze. Gmach miał pełnić niezwykle istotną rolę ze względu na plany umiejscowienia na szczycie nadajnika telewizyjnego. W 1940 roku planowano otworzyć tutaj studio telewizyjne – wyjaśniał dr Paweł Brudek w rozmowie z portalem PolskieRadio.pl.

Wojna przekreśliła te plany.

Flaga drażniła Niemców

Walki o Prudential były jednymi z pierwszych podczas powstania. Jeszcze przed godziną "W", o 16.07, grupa powstańców pod dowództwem Henryka Roycewicza-Leliwy, dowódcy batalionu AK "Kiliński", ostrzelała furgonetkę niemieckich żandarmów. Później polscy żołnierze przystąpili do zajmowania wieżowca, z którego okupanci zaczęli ostrzeliwać plac. Na jednym z pięter napotkali parę Włochów, którzy zamieszkiwali jeden z luksusowych apartamentów. Włosi, w obawie przed powstańcami, wywiesili włoską flagę. Żołnierze "Kilińskiego" oderwali od niej zielony fragment. W ten sposób powstał biało-czerwony sztandar. Zawieszenia go na szczycie budynku podjął się podchorąży Jerzy Frymus "Garbaty".

- Frymus mimo odmy płucnej przebiegł po schodach 16 pięter na dach wieżowca. Niemcy ostrzeliwali sztandar z karabinów maszynowych aż do całkowitego strzaskania masztu, na którym wisiał – wyjaśniał ekspert Muzeum Powstania Warszawskiego – podkreślał dr Paweł Brudek.

Choć widok powiewającej nad miastem biało-czerwonej flagi podnosił morale powstańców i ludności cywilnej, to waga zdobycia Prudentialu wykraczała dalece poza znaczenie symboliczne. Najwyższy budynek w Warszawie był znakomitym punktem obserwacyjnym – zwłaszcza, że niedaleko stąd, na wysokości Ogrodu Saskiego – przebiegała przez niemal całe powstanie linia frontu oddzielająca obszar kontrolowany przez powstańców od tego znajdującego się w rękach Niemców.

Kliknij w obrazek i wejdź na strony serwisu specjalnego:

src=" //static.prsa.pl/3381df95-82b2-4b5e-b113-bab2d9f0b969.file"


- Niemcy celowali w Prudential najrozmaitszymi metodami. Słynne zdjęcie Sylwestra Brauna z 28 sierpnia przedstawia wybuch dwutonowego pocisku  potężnego moździerza samobieżnego Karl-Gerät kalibru 60 cm. Pocisk został wystrzelony najprawdopodobniej z dzisiejszego Parku Sowińskiego na Woli – podkreślał specjalista z Muzeum Powstania Warszawskiego.

Potężna eksplozja spowodowała wychylenie od pionu całej konstrukcji budowli. Prudential znajdował się w rękach powstańców do kapitulacji zrywu.


Uderzenie pocisku w wieżowiec Prudentialu - fotografia Sylwestra Brauna; Wikimedia Commons/dp Uderzenie pocisku w wieżowiec Prudentialu - fotografia Sylwestra Brauna; Wikimedia Commons/dp

Symbol zniszczeń

-  Po wojnie Prudential był podziurawiony jak ser szwajcarski. Trafił w niego ponad tysiąc pocisków. W znajdującej się nieopodal restauracji "Adria" dumny kucharz miał jeszcze 20 lat po wojnie pokazywać czerep pocisku tego samego kalibru, który też miał wbić się w konstrukcję Prudentialu – wyjaśniał dr Paweł Brudek.

Prudential, pierwszy warszawski wieżowiec, zniszczony w czasie Powstania Warszawskiego w 1944 roku. Zdjęcie wykonane w 1945 roku
Prudential, zniszczony w czasie powstania warszawskiego w 1944 roku. Zdjęcie wykonane w 1945 roku. Wikimedia Commons/dp

Prudential został po wojnie odbudowany w stylu socrealistycznym – dodano kolumnadę z kariatydami. W 1954 roku zaczął funkcjonować w nim hotel "Warszawa" – swego czasu najbardziej luksusowy tego typu obiekt w stolicy. Funkcjonuje on do dziś. Podczas budowy  drugiej linii metra pod Prudentialem odkryto kolejny dwutonowy pocisk, który spoczywał pod tym symbolicznym miejscem ponad 70 lat.

bm

Czytaj także

"Gęsiówka". Obóz koncentracyjny w środku Warszawy

Ostatnia aktualizacja: 11.06.2024 05:46
81 lat temu, 11 czerwca 1943 roku, Reichsführer SS Heinrich Himmler wydał rozkaz o utworzeniu na terenie ruin getta warszawskiego obozu koncentracyjnego - Konzentrationslager Warschau, zwanego potocznie "Gęsiówką".
rozwiń zwiń
Czytaj także

Powstanie Warszawskie. Posłuchaj wspomnień gen. Tadeusza Bora-Komorowskiego o okolicznościach wybuchu zrywu

Ostatnia aktualizacja: 31.07.2024 05:55
– Pamiętam, było to w sobotę albo niedzielę 30 lipca. Przebywałem wraz z całym sztabem w lokalu konspiracyjnym przy ulicy Pańskiej 6. To tam właśnie zapadła decyzja o wybuchu powstania – wspominał gen. Tadeusz Bór-Komorowski w rozmowie z Janem Nowakiem-Jeziorańskim, ówczesnym dyrektorem Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa.
rozwiń zwiń
Czytaj także

1 sierpnia 1944 na Ursynowie. Wspomnienia powstańców z ataku na tor wyścigów konnych

Ostatnia aktualizacja: 01.08.2024 05:50
– Nacierało się na taki betonowy mur, który otaczał Wyścigi. Nie było żadnego wyłomu, po prostu musieliśmy górą przechodzić przez ten mur i setki ludzi zginęło – opowiadał Jerzy Borowski "Bomba" w "Radiowej Mapie Powstania Warszawskiego".
rozwiń zwiń
Czytaj także

Krzysztof Kamil Baczyński. Poeta z karabinem

Ostatnia aktualizacja: 22.01.2023 05:35
22 stycznia mija 99 lat od dnia urodzin poety, powstańca warszawskiego, którego wybitna twórczość spleciona z tragicznym życiorysem dała początek jednej z najbardziej poruszających legend polskiej kultury.
rozwiń zwiń