Historia

ORP "Orzeł". Brawurowa ucieczka podwodnego okrętu

Ostatnia aktualizacja: 18.09.2024 05:56
18 września 1939 roku ORP "Orzeł" uciekł z portu w Tallinie. Rok później, 23 maja 1940 wyszedł w swój ostatni patrol na Morzu Północnym. Dwa dni później zaginął, do dziś nie wiadomo, co dokładnie stało się z załogą polskiego okrętu, którego wyczyny wojenne podziwiano na całym świecie.
ORP Orzeł w angielskim porcie
ORP Orzeł w angielskim porcieFoto: Wikimedia Commons/dp

Z horoskopu ułożonego przez jednego z oficerów wynikało, że kariera okrętu będzie bardzo błyskotliwa, ale krótka. Przepowiednia się sprawdziła - ORP "Orzeł" jest chlubą i symbolem tradycji polskiej Marynarki Wojennej. Został zwodowany 15 stycznia 1938 w holenderskiej stoczni we Vlissingen.

Polscy żołnierze na frontach II wojny światowej - zobacz serwis historyczny

Posłuchaj
04:12 Uciecka z Tallina - wspomnienia porucznika.mp3 Ucieczka z Tallina - wspomnienia por. Jana Grudzińskiego. (BBC, 18. 12.1939)

 

Jan Grudziński - kapitan ORP "Orzeł"

Zobacz serwis specjalny o udziale polskiej marynarki w II wojnie światowej. Przeczytaj o "wielkich dniach małej floty". Posłuchaj wspomnień marynarzy - świadków tamtych dni - których nagrania zachowały się w Archiwum Polskiego Radia oraz Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa.

Polski okręt podwodny Orzeł. Wikimedia Commons/dp. Witold Supiński, Ludwik Błaszczyk: "Okręty wojenne 1900-1966", Wyd. MON, Warszawa 1967/NAC
Polski okręt podwodny Orzeł. Wikimedia Commons/dp. Witold Supiński, Ludwik Błaszczyk: "Okręty wojenne 1900-1966", Wyd. MON, Warszawa 1967/NAC

Postój w Tallinie

Do historii II wojny światowej przeszła słynna ucieczka okrętu podwodnego ORP "Orzeł" z portu w Tallinie. Wszystko odbyło się jak w najlepszym szpiegowskim filmie. Był 18 września 1939 roku.

Historia ORP "Orzeł" [INFOGRAFIKA]"

- Weszliśmy do Tallina w nocy 14 września - wspominał w grudniu 1939 roku w wywiadzie dla radia BBC por. Jan Grudziński. - Chcieliśmy oddać do szpitala chorego dowódcę i naprawić sprężarkę. Wiedzieliśmy, że przysługuje nam, zgodnie z prawem międzynarodowym, możliwość 24-godzinnego postoju i z całym zaufaniem przyjęliśmy zapewnienie estońskich oficerów, że otrzymamy całkowite zaopatrzenie oraz że naprawią nam uszkodzone urządzenia. Zmęczony całonocną wachtą, świadom bezpieczeństwa w neutralnym porcie ułożyłem się do snu. Przebudzenie było jednak bardziej niż przykre.


Posłuchaj
22:41 ORP Orzeł - komentarz prof. Pawłą Wieczorkiewicza.mp3 ORP Orzeł - audycja Małgorzaty Batosińskiej z udziałem prof. Pawła Wieczorkiewicza. (PR, 10.11.1981)

 

Internowanie

Polski okręt podwodny, wbrew prawu międzynarodowemu, został internowany. Oficerowie podjęli decyzję o ucieczce z estońskiego portu. - Nie zdążyliśmy dojść do mola, gdy padł strzał alarmowy z pokładu estońskiego okrętu wojennego. Poszły w ruch reflektory, nie mogliśmy wykręcić się w ciasnym basenie i wpadliśmy dziobem na kamienie przy falochronie - opowiadał por. Jan Grudziński.

Wojna na morzu - zobacz serwis specjalny

Wielka ucieczka

Akcja się powiodła, ale załoga ORP "Orzeł" znalazła się w wyjątkowo trudnej sytuacji. Największym problemem był brak map nawigacyjnych. I wtedy jeden z oficerów, por. Andrzej Piasecki dokonał rzeczy zupełnie niebywałej. O wyczynie por. Piaseckiego mówił w listopadzie 1981 roku prof. Paweł Wieczorkiewicz w audycji  Małgorzaty Batosińskiej. - Na podstawie niemieckiego spisu latarń Morza Bałtyckiego wykreślił prowizoryczną mapę morską Bałtyku i, posługując się nią, pokierował "Orła" przez cieśniny duńskie do baz brytyjskich - komentował historyk.

Gratulacje z całego świata

O brawurowej ucieczce polskiego okrętu dowiedział się cały świat. Gratulacje spływały od najwyższych brytyjskich oficerów. Por. Jan Grudziński wspominał: - Gdy po trzech tygodniach dotarliśmy wreszcie do wybrzeży Anglii, nie mieliśmy na pokładzie nawet jednej kropli słodkiej wody. Mało brakowało, a zginęlibyśmy pod wodą z pragnienia.


Posłuchaj
06:51 Fragm. słuchowiska nt ucieczki ORP Orzeł.mp3 Słuchowiska o ucieczce ORP Orzeł - fragm. archiwalne nagranie radia BBC

 

Brawurowa akcja

8 kwietnia 1940 ORP "Orzeł" wsławił się akcją zatopienia niemieckiego transportowca "Rio de Janeiro". Niestety, zgodnie z przepowiednią, kariera okrętu była błyskotliwa, ale krótka. Na początku czerwca tego samego roku został zatopiony w okolicach cieśniny Skagerrak, w nie do końca wyjaśnionych okolicznościach. Do dziś wszystkie polskie statki płynące w tym rejonie podnoszą banderę, by oddać cześć bohaterskiej załodze polskiego okrętu podwodnego.

bs/bm

Czytaj także

Bolesław Romanowski: miałem zgraną załogę i sprzyjało nam szczęście. Posłuchaj wspomnień dowódcy ORP "Dzik"

Ostatnia aktualizacja: 12.08.2024 05:40
- Ze wszystkich okrętów podwodnych, które brały udział w II wojnie światowej ORP "Dzik" dzierży rekord ilości trafionych celów w stosunku do wystrzelonych torped – mówił komandor Bolesław Romanowski na antenie Polskiego Radia.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Epopeja ORP "Orzeł"

Ostatnia aktualizacja: 16.06.2017 06:00
Z horoskopu ułożonego przez jednego z oficerów wynikało, że kariera okrętu będzie bardzo błyskotliwa, ale krótka. Przepowiednia się sprawdziła - ORP "Orzeł" stał się chlubą polskiej Marynarki Wojennej.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Jerzy Świrski. Kontrowersyjny admirał

Ostatnia aktualizacja: 12.06.2024 05:40
Do dziś pozostaje jednym z najbardziej niejednoznacznych polskich dowódców II wojny światowej. Człowiek, który dowodził marynarką w chwilach najcięższej próby, nie cieszył się szacunkiem podwładnych.
rozwiń zwiń
Czytaj także

ORP "Wilk". Posłuchaj wspomnień dowódcy pierwszego polskiego okrętu podwodnego

Ostatnia aktualizacja: 12.02.2024 05:50
95 lat temu ORP "Wilk", pierwszy polski okręt podwodny, został zwodowany we francuskim Hawrze. Dzieje tego okrętu związane są z tragicznym losem jego dowódcy. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Zaginięcie ORP "Orzeł" do dziś pozostaje zagadką

Ostatnia aktualizacja: 23.05.2024 12:30
Z horoskopu ułożonego przez jednego z oficerów wynikało, że kariera okrętu będzie bardzo błyskotliwa, ale krótka. Przepowiednia się sprawdziła - ORP "Orzeł" stał się chlubą polskiej Marynarki Wojennej, ale jego zaginięcie nadal pozostaje jedną z największych zagadek udziału Polaków w II wojnie światowej.
rozwiń zwiń
Czytaj także

75. rocznica zakończenia II wojny światowej. Polacy na frontach: Marynarka Wojenna

Ostatnia aktualizacja: 08.05.2020 05:45
Angielski historyk Brian Tunstall napisał: "Ze wszystkich flot Zjednoczonych Narodów żadna nie walczyła lepiej w warunkach najwyższych trudności operacyjnych jak Polska Marynarka Wojenna".
rozwiń zwiń
Czytaj także

75. rocznica zakończenia II wojny światowej. Podhalańczycy pod Narwikiem

Ostatnia aktualizacja: 08.05.2020 05:45
W obliczu niemieckiej inwazji, alianci podjęli akcję mającą na celu odbicie Narwiku. W akcji wzięła polska Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich. 
rozwiń zwiń