Historia

Propozycja misji pokojowej na Ukrainie. Nie jest to pierwszy taki przypadek w historii

Ostatnia aktualizacja: 18.03.2022 06:00
15 marca 2022 roku w Kijowie doszło do spotkania premiera Mateusza Morawieckiego, wicepremiera Jarosława Kaczyńskiego oraz szefów rządów Słowenii i Czech z przywódcami Ukrainy. Jarosław Kaczyński podkreślił wówczas, że na terenie Ukrainy należy zorganizować misję pokojową ONZ lub NATO. "To będzie misja, która będzie dążyła do pokoju, do udzielenia pomocy humanitarnej, ale jednocześnie będzie też osłonięta przez odpowiednie siły zbrojne" - dodał polski wicepremier. 
Uroczyste odsłonięcie tablicy upamiętniającej misję polskich żołnierzy w Izraelu z udziałem ministra obrony narodowej Bogdana Klicha. W ciągu 35 lat służyło tu ponad 13 tys. polskich żołnierzy. Zdjęcie zostało zrobione 1 czerwca 2009 roku na Wzgórzach Golan
Uroczyste odsłonięcie tablicy upamiętniającej misję polskich żołnierzy w Izraelu z udziałem ministra obrony narodowej Bogdana Klicha. W ciągu 35 lat służyło tu ponad 13 tys. polskich żołnierzy. Zdjęcie zostało zrobione 1 czerwca 2009 roku na Wzgórzach Golan Foto: Jerzy Undro/PAP

Czym są misje pokojowe ONZ?

Karta Narodów Zjednoczonych - zawarta w czerwcu 1945 roku wielostronna umowa powołująca do istnienia i określająca ustrój Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) - przewiduje możliwość użycia międzynarodowej siły militarnej w celu utrzymania bądź ustanowienia pokoju na terenie objętym działaniami zbrojnymi. Do 2007 roku ONZ przeprowadziło 63 takich wojskowych operacji - na terenie Europy, Azji i Pacyfiku oraz Afryki.

Posłuchaj
06:49 onz od a do z (2)___507_00_iv_tr_0-0_bc9d76ac[00].mp3 Prawnik prof. Zdzisław Galicji w swojej audycji z cyklu "Szkiełko i oko" mówi o Karcie Narodów Zjednoczonych oraz o zasadach prawnych, jakimi kieruje się ONZ. (PR, 22.02.2000)
 
06:27 onz od a do z (3)___516_00_iv_tr_0-0_bc9dacef[00].mp3 Prawnik prof. Zdzisław Galicki w kolejnej części swojej audycji "Szkiełko i oko" kontynuuje swój wykład o prawnych aspektach działalności ONZ. (PR, 23.02.2000)

Były to między innymi: misja UNTSO prowadzona od 1948 roku na Bliskim Wschodzie, operacja UNPROFOR realizowana od 1993 do 1995 roku na terenie byłej Jugosławii, Misja Tymczasowej Administracji Narodów Zjednoczonych w Kosowie (od 1999 roku), Misja Obserwacyjna Organizacji Narodów Zjednoczonych w Gruzji (1993-2009) oraz Misja Wsparcia Narodów Zjednoczonych w Afganistanie (od 2002 roku). 

Głównym zadaniem takich operacji jest nadzorowanie przestrzegania zawieszenia broni pomiędzy zwaśnionymi stronami, udzielanie pomocy przy wdrażaniu porozumień pokojowych, a także ochrona ludności cywilnej zamieszkującej tereny objęte konfliktem. Członkowie misji zajmują się również udzielaniem pomocy przy organizacji demokratycznych wyborów, a także dbaniem zarówno o bezpieczeństwo obywateli państwa, na którego terenie odbywa się misja pokojowa, jak i o przestrzeganie praw człowieka na objętym wojną obszarze.

W skład misji ONZ wchodzi personel wojskowy (zwany także Błękitnymi Hełmami lub Błękitnymi Beretami) oraz policyjny, który wywodzi się z państw członkowskich. W operacjach uczestniczą również pracownicy cywilni – często są to obywatele kraju, na którego terenie odbywa się misja pokojowa.

Posłuchaj
18:28 onz i jej funkcja we współczesnym świecie___pr ic 12898_tr_0-0_bc9cf547[00].mp3 Audycja Andrzeja Wolskiego "ONZ i jej funkcja we współczesnym w świecie" poświęcona historii Organizacji Narodów Zjednoczonych, jej celom i działaniom. (PR, 03.07.1993) 

Operacja UNTSO na Bliskim Wschodzie – pierwsza misja pokojowa ONZ

Grupa policjantów ONZ siedząca przed budynkiem w izraelskim mieście Hajfa. Zdjęcie pochodzi z 1948 roku. Źródło: NAC/Domena publiczna
Grupa policjantów ONZ siedząca przed budynkiem w izraelskim mieście Hajfa. Zdjęcie pochodzi z 1948 roku. Źródło: NAC/Domena publiczna

Po zakończeniu II wojny światowej teren Palestyny – zgodnie z decyzją Zgromadzenia Ogólnego Organizacji Narodów Zjednoczonych podjętą w listopadzie 1947 roku – zostało podzielone na dwa państwa: arabskie i żydowskie. Ustalono wówczas również, że Jerozolima i okolice miasta będą należeć do strefy neutralnej, nad którą kontrolę miała sprawować społeczność międzynarodowa.

Koncepcja ONZ została zaakceptowana przez Żydów, jednak odrzucona przez Palestyńczyków i sąsiednie państwa arabskie (Egipt, Liban, Jordania i Syria). Gdy więc w maju 1948 roku Żydzi proklamowali powstanie Izraela, wojska Ligii Państw Arabskich niemal natychmiast zaatakowały nowo utworzone państwo. W ten sposób doszło do wybuchu I wojny izraelsko-arabskiej.

Już 29 maja 1948 roku Rada Bezpieczeństwa ONZ wezwała do zaprzestania działań wojennych w Palestynie. Aby doprowadzić do zakończenia konfliktu, powołano do życia Organizację Narodów Zjednoczonych ds. Nadzorowania Rozejmu (UNTSO). Ustalono wówczas, że zawarcie zawieszenia broni pomiędzy zwaśnionymi stronami będzie nadzorowane przez mediatora ONZ – pierwszym był szwedzki polityk Folke Bernadotte – oraz wspierającą go grupę obserwatorów wojskowych. Sformowana wówczas komisja przybyła do Palestyny już w czerwcu 1948 roku.

Dzięki działaniom m.in. ONZ latem 1949 roku I wojna izraelsko-arabska zakończyła się. Konflikt pomiędzy oboma narodami jednak nie wygasł i w kolejnych latach był wielokrotnie wznawiany – w 1967 roku wybuchła wojna sześciodniowa pomiędzy Izraelem a Egiptem, Jordanią i Syrią, a w 1973 roku wojna Jom Kippur pomiędzy Izraelem a koalicją egipsko-syryjską.

Posłuchaj
03:15 Wznowienie walk w rejonie Kanału Sueskiego i Wzgórz Golan.mp3 Posiedzenie Rady Bezpieczeństwa ONZ- wystąpienie ministra spraw zagranicznych Egiptu Mohammeda el-Zayyata i apel sekretarza generalnego ONZ Kurta Waldheima, fragm. aud. "7 dni w kraju i na świecie". (PR, 14.10.1973)

Ponieważ sytuacja panująca na Bliskim Wschodzie jest napięta również współcześnie, misja UNTSO jest wciąż kontynuowana. Organizacja – której główna siedziba mieści się w Jerozolimie – stale monitoruje konflikt izraelsko-arabski i nadzoruje przestrzeganie zawieszenia broni pomiędzy obiema stronami. Współpracuje również z siłami zbrojnymi ONZ w Libanie (stacjonującymi na tych terenach od 1978 roku w związku z atakami Izraela na Liban) i na Wzgórzach Golan zlokalizowanych na pograniczu Izraela, Syrii i Libanu (stacjonującymi na tych terenach od zakończenia wojny Jom Kippur).


Wojska izraelsko-arabska_663.jpg
Wojna Jom Kippur – Bliski Wschód w ogniu

Warto podkreślić, że w składzie sił zbrojnych ONZ stacjonujących na Wzgórzach Golan znajdowali się również Polacy. Od 1974 do 2009 roku w misji uczestniczyło 13 tysięcy żołnierzy i pracowników polskiego wojska. Do ich zadań należało m.in. oczyszczanie okolicznych terenów z min i niewybuchów. W trakcie operacji zginęło 9 Polaków. 

Operacja UNPROFOR na terenie byłej Jugosławii (1993-1995)

W 1991 roku doszło do rozpadu Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii i powstania nowych państw. Niepodległość ogłosiły wówczas Słowenia, Chorwacja, Macedonia oraz Republika Bośni i Hercegowiny. Utworzono również Federalną Republikę Jugosławii, w skład której weszły Serbia i Czarnogóra. Wkrótce potem pomiędzy nowymi krajami rozgorzały konflikty. W 1991 roku Jugosłowiańska Armia Ludowa zaatakowała Chorwację, rozpoczynając czteroletni konflikt serbsko-chorwacki. Następnie wybuchła wojna chorwacko-bośniacka oraz wojna domowa w Bośni i Hercegowinie pomiędzy bośniackimi Serbami a władzami Republiki.

10-dniowa 663.jpg
Wojna dziesięciodniowa - Słowenia wywalcza niepodległość

W celu zapobieżenia eskalacji konfliktu, który ogarnął ziemie byłej Jugosławii, Rada Bezpieczeństwa ONZ zadecydowała w lutym 1992 roku o wysłaniu na te tereny misji pokojowej, która miała doprowadzić do załagodzenia sporu i rozpoczęcia rozmów nad rozwiązaniem kryzysu. W tym celu powołano do życia siły ochronne UNPROFOR, które miały monitorować sytuację w regionie z terenów trzech "stref ochronnych ONZ" zlokalizowanych w Chorwacji. Do ich obowiązków należał również m.in. nadzór nad demilitaryzacją ogarniętych działaniami zbrojnymi terenów, kontrola przepływu ludności oraz niesienie pomocy humanitarnej zagrożonej ludności.

Posłuchaj
02:48 sarajewo_ sekretarz onz- plany 1994-12-04.mp3 Nieudana mediacja sekretarza generalnego ONZ Boutrosa Boutrosa-Ghali w Sarajewie, fragment audycji Antoniego Szybisa i Andrzeja Grzybowskiego (PR, 4.12.1994) 

31 marca 1995 roku UNPROFOR została przekształcona w trzy samodzielne misje: UNPREDEP w Macedonii (zakończona w lutym 1999 roku), UNCRO w Chorwacji (zakończona w styczniu 1996 roku) oraz UNMIBH w Bośni i Hercegowinie. Ostatnia z wymienionych organizacji funkcjonowała najdłużej, bo aż do grudnia 2002 roku. Funkcjonariusze ONZ zajmowali się nadzorowaniem wprowadzania systemu prawa i sprawiedliwości w kraju, który przez trzy lata – od 1992 do 1995 roku – objęty był wojną domową, a także pomagali władzom państwa w organizacji i zarządzaniu lokalnym personelem policyjnym.

Przeczytaj również: 

Jednym z państw członkowskich zaproszonych do udziału w misji UNPROFOR była Polska. W tym celu w maju 1992 roku podjęto decyzję o sformowaniu Polskiego Kontyngentu Wojskowego, który w kwietniu ruszył do Chorwacji w rejon miasta Slunj. W momencie zakończenia operacji, czyli w 1995 roku, w jego skład wchodziło 1200 polskich żołnierzy. 

Misja Tymczasowej Administracji Narodów Zjednoczonych w Kosowie (od 1999 roku)

W latach 90. XX w. po upadku Jugosławii nasiliły się konflikty pomiędzy zamieszkującymi rejon Albańczykami, którzy dążyli do uznania niepodległości Kosowa, a Serbami, którzy uznawali te tereny jako część swojego państwa. Eskalacja sporu nastąpiła w 1996 roku, gdy albańska partyzancka Armia Wyzwolenia Kosowa zaczęła atakować serbską policję i armię jugosłowiańską. Działania te ostatecznie doprowadziły do wybuchu wojny domowej w Kosowie.

Wielokrotne łamanie przez serbskie władze praw człowieka (mowa tu m.in. o masakrze w Raczaku z 15 stycznia 1999 roku) i organizowane przez nich masowe przymusowe przesiedlenia ludności albańskiej spotkały się z reakcją Sojuszu Północnoatlantyckiego. Siły NATO przeprowadziły na tym terytorium zbrojną interwencję, która trwała od 24 marca do 20 czerwca 1999 roku. Operacja ta - nosząca nazwę "Allied Force" - miała doprowadzić do zakończenia konfliktu, zawarcia pokoju pomiędzy obiema stronami i umożliwienia uchodźcom powrotu na teren prowincji.

Misja Sojuszu Północnoatlantyckiego rzeczywiście doprowadziła do zakończenia wojny domowej w Kosowie, jednak w jej wyniku miasto musiało opuścić ponad milion jego mieszkańców. Z tego też powodu pod koniec marca podjęto decyzję o przeprowadzeniu wojskowej operacji "Allied Harbour", która miała dostarczyć pomoc humanitarną uchodźcom z Kosowa. Uczestniczyli w niej również Polacy - liczący 140 żołnierzy kontyngent został utworzony na bazie 21 Brygady Strzelców Podhalańskich z Rzeszowa. Do ich głównych zadań należało m.in. budowanie obozów dla migrantów z objętych działaniami wojennymi terenów, ochrona konwojów humanitarnych i dostarczanie wody potrzebującym. 

Zobacz także: 

10 czerwca 1999 roku Rada Bezpieczeństwa ONZ zdecydowała o utworzeniu Misji Tymczasowej Administracji Narodów Zjednoczonych w Kosowie (UNMIK), która miała sprawować władzę w prowincji aż do uzyskania przez nią autonomii. Mandat misji uległ zmianie w 2008 roku, gdy Kosowo ogłosiło niepodległość, a władze kraju przyjęły konstytucję. I chociaż UNMIK dalej działa na terenie państwa, jego cele uległy zmianie: obecnie misja skupia się na promowaniu stabilności, bezpieczeństwa i przestrzegania praw człowieka na terenie Kosowa.

Misja Obserwacyjna Organizacji Narodów Zjednoczonych w Gruzji (1993-2009)

Latem 1992 roku wybuchła wojna w Abchazji spowodowana dążeniem strony abchaskiej do odłączenia się od Gruzji. Walki trwały do jesieni 1993 roku i zakończyły się zwycięstwem Abchazji wspieranej przez siły rosyjskie. Abchazja stała się formalnie niepodległym państwem, faktycznie jednak wciąż pozostaje pod zwierzchnictwem władz gruzińskich. Jest uznawana jedynie przez pięć państw, w tym Rosję.

Ponieważ podczas trwania działań militarnych obie strony konfliktu dopuściły się licznych zbrodni przeciwko ludności cywilnej (w 1993 w mieście Oczamczyra w czasie ofensywy abchaskiej zginęło ponad 400 gruzińskich rodzin), 24 sierpnia 1993 roku Rada Bezpieczeństwa ONZ utworzyła Misję Obserwacyjną Organizacji Narodów Zjednoczonych w Gruzji (UNOMIG). Jej celem było doprowadzenie do unormowania stosunków pomiędzy zwaśnionymi stronami, odnalezienie pokojowego rozwiązania konfliktu, a następnie nadzorowanie przestrzegania zasad zawieszenia broni pomiędzy Gruzją a Abchazją.

W misji ONZ uczestniczyli także Polacy. Od 1993 do 2009 roku w rejonie Abchazji przebywało 65 polskich obserwatorów wojskowych. Zajmowali się oni przede wszystkim monitorowaniem relacji zwaśnionych stron konfliktu, nawiązywaniem kontaktów z przedstawicielami miejscowych władz, a także ochroną lokalnej ludności. 

UNOMIG zakończyło działalność w czerwcu 2009 roku z powodu braku zgodnego stanowiska członków Rady Bezpieczeństwa na temat przedłużenia mandatu.

Misja Wsparcia Narodów Zjednoczonych w Afganistanie (od 2002 roku)

11 września 2001 roku terroryści z islamskiej Al-Kaidy dokonali zaplanowanego i koordynowanego z terytorium Afganistanu, rządzonego przez sympatyzujących z nimi talibów, ataku na terytorium USA. Opanowane przez członków organizacji samoloty pasażerskie uderzyły wówczas w wieże World Trade Center i Pentagon. W wyniku działań terrorystycznych zginęło wówczas ponad 2,5 tysiąca osób.

Two_fire_fighters_looking_into_car_while_another_New_York_City_fire_fighter_pulls_water_hose_from_fire_truck_(29340078891).jpg
Cios w serce Ameryki. 20. rocznica zamachów na World Trade Center

Wydarzenia z września 2001 roku doprowadziły do wybuchu wojny w Afganistanie. Amerykanów wsparły wówczas siły NATO (Międzynarodowe Siły Wsparcia Bezpieczeństwa, w skrócie ISAF), a także Sojusz Północny – afgańskie ugrupowanie opozycyjne wobec talibów. Walki pomiędzy zwaśnionymi stronami trwały ponad dwadzieścia lat – do zawarcia porozumień pokojowych doszło 29 lutego 2020 roku. Wojna zakończyła się ponownym przejęciem władzy w Afganistanie przez talibów.

Przedłużające się działania wojenne na terenie Afganistanu doprowadziły do powołania już 28 marca 2002 roku Misji Wsparcia Narodów Zjednoczonych w Afganistanie. Inicjatywa trwa do dziś, a do grona jej głównych celów należy: udzielanie pomocy obywatelom państwa, monitorowanie przestrzegania praw człowieka i badanie przypadków ich łamania, wspieranie lokalnych organizacji społecznych oraz promowanie pokoju i stabilności w Afganistanie.

jb

Czytaj także

Slobodan Milošević - syn popa i wojującej ateistki

Ostatnia aktualizacja: 12.02.2015 06:52
- Gdzie dokonaliśmy czystek etnicznych? Wszystko co robiłem, było walką o pokój - mówił Milošević w wywiadzie dla tygodnika ”Newsweek” w grudniu 1998 roku.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Sekretarz generalny NATO: wojna na Ukrainie wywołała największy kryzys humanitarny od II wojny światowej

Ostatnia aktualizacja: 08.03.2022 14:15
- Rosyjska inwazja na Ukrainę spowodowała olbrzymie cierpienie, a katastrofa humanitarna jest wyniszczająca - powiedział Sekretarz generalny NATO Jens Stoltenberg.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Ambasador Ukrainy w Polsce apeluje do państw NATO. "Nasze niebo musi być objęte ochroną"

Ostatnia aktualizacja: 09.03.2022 10:15
Andrij Deszczyca w wywiadzie dla "Gazety Polskiej" podkreśla, że objęcie nieba ochroną przeciwdostępową to dziś kluczowa sprawa dla Ukrainy. - Jeśli z całą mocą przeciwstawimy się tej agresji, to ją zatrzymamy. Rosja nie jest niezwyciężona - zaznacza ambasador.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Szczerski na forum ONZ: Rosja zdecydowała się wywołać katastrofę humanitarną

Ostatnia aktualizacja: 17.03.2022 23:35
- Rosja sama zdecydowała się na brutalne użycie siły, nieprecyzyjnej broni czy brutalnej taktyki oblężenia. Teraz nawet posuwa się do brania za cel dziennikarzy i porywania merów miast - powiedział ambasador Polski przy ONZ Krzysztof Szczerski podczas czwartkowego posiedzenia Rady Bezpieczeństwa. Oskarżył też Rosję o celowe wywołanie na Ukrainie katastrofy humanitarnej. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Musimy zatrzymać terror Putina". Jarosław Kaczyński po wizycie w Kijowie

Ostatnia aktualizacja: 18.03.2022 07:12
- Rosyjska inwazja na Ukrainę musi się skończyć i misja pokojowa na Ukrainie może być bardzo ważnym elementem drogi do tego - powiedział wicepremier Jarosław Kaczyński.
rozwiń zwiń