Odnaleziony w Izraelu nieśmiertelnik żołnierza 2. Korpusu Polskiego przekazano jego rodzinie

Odkrycia dokonał Gan Erez, pasjonat historii z Izraela. Znalazca ustalił także, że nieśmiertelnik należał do starszego sierżanta Franciszka Żbikowskiego, służącego w armii generała Andersa, która przez kilka miesięcy stacjonowała w brytyjskim Mandacie Palestyny.

Po lewej: nieśmiertelnik starszego sierżanta Franciszka Żbikowskiego. Po prawej: znalazca nieśmiertelnika Gan Erez na tle fotograficznego portretu Franciszka Żbikowskiego

Foto: PAP/Marcin Obara

"Cud, na który czekaliśmy ponad 80 lat"

Nieśmiertelnik przekazano rodzinie Franciszka Żbikowskiego 19 lipca 2023 roku podczas uroczystości w warszawskim Przystanku Historia IPN. – Przywracamy pamięć o kolejnym polskim żołnierzu – mówił prezes IPN dr Karol Nawrocki w rozmowie z Polską Agencją Prasową.

Jak zauważył Gan Erez, przekazanie nieśmiertelnika rodzinie żołnierza było niezwykle ważnym doświadczeniem, ponieważ Polacy i Żydzi "walczyli w tej wojnie po tej samej stronie historii". Dodał, że droga przebyta przez generała Andersa i jego żołnierzy prowadziła część z nich do Palestyny i tam postanowili walczyć o niepodległość Izraela. – Inni zdecydowali się pozostać w szeregach 2. Korpusu Polskiego i kontynuować walkę o Polskę – mówił.

Dr Karol Nawrocki, dziękując za przekazaną pamiątkę, powiedział, że jest ona jednym ze świadectw polskich losów w czasie II wojny światowej. – Polska jako jedyna na świecie wystawiła w tej wojnie cztery armie: Wojsko Polskie we wrześniu 1939 roku, największą podziemną formację zbrojną - Armię Krajową, Armię Polską na Wschodzie i Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. W dwóch z tych armii walczył Franciszek Żbikowski. Przeszedł długą drogę, bił się pod Monte Cassino i wyzwalał Bolonię – powiedział.

Prezes IPN Karol Nawrocki podczas uroczystości przekazania nieśmiertelnika. Fot. PAP/Marcin Obara

Prezes IPN stwierdził, że ta pamiątka jest ważna nie tylko dla rodziny, lecz także dla wszystkich Polaków, którzy pamiętają o historii. Dodał, że uroczystość jest także okazją do przypomnienia trwającej "od czasów insurekcji kościuszkowskiej i Legionów Polskich we Włoszech aż po odyseję wolności generała Andersa" wspólnej polsko-żydowskiej walki o wolność. Dodał, że świadectwem tego są nagrobki żydowskich żołnierzy 2. Korpusu Polskiego na cmentarzu pod Monte Cassino.

– Jestem szczęśliwy, że tak wyjątkowy dokument został odnaleziony w Izraelu i przekazany do Polski. To świadectwo najbardziej dramatycznego okresu w historii obu narodów. Jestem przekonany, że będziemy pamiętać o nim wspólnie – powiedział podczas uroczystości ambasador Izraela w Warszawie Jakow Liwne.

Ambasador Izraela w Polsce Jaakow Liwne podczas uroczystości przekazania nieśmiertelnika. Fot. PAP/Marcin Obara

Przedstawicielka rodziny sierżanta Żbikowskiego Iwona Rybicka mówiła, że jest to moment niezwykle istotny dla jej rodziny, która przechowywała pamięć o swoim krewnym. – To historyczne dla nas wydarzenie. To prawdziwy cud, na który czekaliśmy ponad 80 lat. Miałam 15 lat, gdy poznałam wujka, ale jego losy poznałam dokładniej po jego śmierci, gdy opowiedziała mi o nim jego córka. Informacje o nim umieściłam w Internecie. Tam odnalazł je Gan Erez, który poszukiwał mnie ponad miesiąc i w końcu dotarł do mnie – powiedziała. Dodała, że pamiątka pozostanie w rodzinie, aby pamięć o nim nie zaginęła.

Warszawa - Bliski Wschód - Włochy - Wielka Brytania - Warszawa

Starszy sierżant Franciszek Żbikowski urodził się 3 października 1903 roku w Warszawie. Służył w 3. Dywizji Strzelców Karpackich, powstałej na bazie utworzonej w 1940 roku w Syrii Brygady Strzelców Karpackich. Brygada złożona była z Polaków, którzy po wojnie obronnej we wrześniu 1939 r. przedostali się na Bliski Wschód, gdzie utworzyli jednostkę polską przy francuskiej Armii Lewantu.

Po porażce Francji w czerwcu 1940 roku polska brygada została relokowana do Palestyny pod dowództwo brytyjskie, walcząc m.in. w obronie Tobruku. W 1942 roku oddziały polskie przegrupowano, łącząc dotychczasowe jednostki, złożone m.in. z żołnierzy ewakuowanych z ZSRS na mocy układu Sikorski-Majski. Na przełomie 1943 i 1944 roku 3. Dywizja wraz z 2. Korpusem Polskim została przetransportowana do Włoch. W jej szeregach Franciszek Żbikowski przeszedł "szlak nadziei" zwieńczony walką w bitwie o Monte Cassino, w składzie 9. Batalionu Strzelców Karpackich. Za udział w bitwie został odznaczony Krzyżem Pamiątkowym Monte Cassino. Razem z polskimi żołnierzami brał udział w walkach nad Morzem Adriatyckim.

Znalazca nieśmiertelnika Gan Erez na tle fotograficznego portretu Franciszka Żbikowskiego. Fot. PAP/Marcin Obara

W 1945 roku 9. Batalion Strzelców Karpackich. jako pierwszy wkroczył do wyzwolonej przez Polaków Bolonii. Na pamiątkę tego wydarzenia uroczyście nadano mu nazwę "Boloński". Żbikowski został awansowany do stopnia st. sierżanta i otrzymał Krzyż Walecznych. Koniec wojny zastał go w Bolonii, skąd wyjechał do Wielkiej Brytanii, ale ze względu na żonę Jadwigę i córkę Zofię, które pozostały w Polsce, zdecydował się powrócić do Warszawy.

– Długo nie mógł znaleźć pracy. Był zatrudniony w różnych spółdzielniach pracy przy wykonywaniu najniżej płatnych prac – powiedziała PAP Iwona Rybicka. Zmarł w 1983 roku. Został pochowany na Cmentarzu Bródnowskim w Warszawie.

Rodzina Franciszka Żbikowskiego podczas uroczystości przekazania nieśmiertelnika. Fot. PAP/Marcin Obara

"Emocjonalne uruchomienie prawdy historycznej"

Podczas uroczystości w warszawskim Przystanku Historia – Centrum Edukacyjnym IPN im. Janusza Kurtyki zaprezentowano wystawę "Szlaki Nadziei", którą prezentowano w czerwcu tego roku w jerozolimskim Centrum Dziedzictwa im. Menachema Begina. Wystawa poświęcona dziejom 2. Korpusu Polskiego zbiegała się z 80. rocznicą obecności jego żołnierzy w Palestynie oraz 75. rocznicą uzyskania niepodległości przez Izrael.

– Ta wystawa pokazywana na wielu szerokościach geograficznych pokazuje, że budujemy wspólne wartości z innymi narodami, które są oparte na walce ze złem. Te projekty przynoszą także efekty, takie jak ten, gdy przywracamy pamięć o kolejnym polskim żołnierzu. Franciszek Żbikowski staje się postacią publicznie znaną, to emocjonalne uruchomienie prawdy historycznej – podkreślił prezes IPN. Dodał, że "dzięki takim wydarzeniom misja IPN nie traci waloru emocji".

Nieśmiertelnik starszego sierżanta Franciszka Żbikowskiego. Fot. PAP/Marcin Obara

PAP/mc