Joaquin Phoenix jako Napoleon Bonaparte. Fot. Universal Pictures/mat. prasowe i Wikimedia/domena publiczna
Napoleon Bonaparte - Joaquin Phoenix
Chłopiec z Korsyki, oficer artylerii, najmłodszy generał francuskiej armii, twórca znakomitego kodeksu, niezłomny wódz, architekt Europy, niespełniony mąż stanu, a wreszcie - Cesarz Francuzów.
Gwiazda Napoleona, młodego oficera artylerii, zabłysła podczas Wielkiej Rewolucji Francuskiej. Dał się zauważyć podczas oblężenia Tulonu zajętego przez rojalistów, czyli zwolenników przywrócenia monarchii. Popularność przyniosły mu zwycięstwa na froncie włoskim i wyprawa do Egiptu. Po powrocie obalił rządzący Dyrektoriat i objął władzę najpierw jako pierwszy konsul, a później jako Cesarz Francuzów. Okazał się sprawnym zarządcą i administratorem, czego koronnym dowodem było stworzenie pod jego kuratelą Kodeksu Napoleona - fundamentu współczesnego prawa cywilnego.
Jako znakomity wódz odniósł szereg błyskotliwych zwycięstw przeciwko kolejnym antyfrancuskim koalicjom: pod Austerlitz, pod Jeną i Auerstedt, pod Iławą Pruską i Frydlandem, pod Wagram. Wszystkie one pozwoliły mu na uczynienie z Francji głównego mocarstwa na kontynencie i podporządkowanie sobie Włoch, Hiszpanii, państw niemieckich, Danii i Austrii. Utworzył Księstwo Warszawskie, przekreślając tym samym fakt rozbiorów i dając nadzieję walczącym u jego boku Polakom na odrodzenie Rzeczpospolitej.
W 1812 roku zdecydował się najechać Rosję, ostatniego liczącego się przeciwnika na kontynencie. Jego Wielka Armia parła w głąb kraju. Rosjanie stosowali taktykę spalonej ziemi i unikali walnej bitwy, licząc na nadejście srogiej zimy. Nie pomylili się. Napoleonowi nie pomogło ani zwycięstwo pod Borodino, ani zdobycie - spalonej wcześniej - Moskwy. Jego armię zdziesiątkował mróz i głód. Cesarz Francuzów musiał wycofywać się z niedobitkami swojego wojska, nękany przez oddziały kozackie.
Mimo klęski Wielkiej Armii w Rosji, Napoleon zdołał odbudować swoje wojska i jeszcze raz poprowadzić je do walki. Wojna wybuchła na nowo na obszarze Niemiec. To tutaj doszło do tzw. bitwy narodów pod Lipskiem. Starcie zakończyło się klęską cesarza.
Napoleon abdykował 11 kwietnia 1814. Zesłano go na wyspę Elbę, położoną na Morzu Śródziemnym, 20 km od wybrzeża Włoch. Niespełna rok później były cesarz zdołał uciec z wyspy i w błyskotliwym marszu, przekonując po drodze kolejnych byłych podwładnych, zdobył Paryż i odzyskał władzę. Jeszcze raz zebrał armię i poprowadził ją przeciwko koalicjantom. Decydującą bitwę pod Waterloo przegrał. Zmuszony do bezwarunkowej kapitulacji, został zesłany na Wyspę św. Heleny na środku południowego Atlantyku, gdzie dożył swoich dni. Zmarł 5 maja 1821 roku.
Vanessa Kirby jako Józefina Bonaparte. Fot. Universal Pictures/mat. prasowe i Wikimedia/domena publiczna
Józefina Bonaparte - Vanessa Kirby
Napoleon i Józefina poznali się w 1795 roku. Ona miała 33 lata, on - 27. Dla obojga nie było to pierwsze uczucie: on był zaręczony, ona była rozwódką i wdową. Miała zaledwie 19 lat, gdy jej mąż - arystokrata i generał wojsk rewolucyjnej Francji Aleksander de Beauharnais - odprawił ją i dwoje ich dzieci, Eugeniusza i Hortensję.
Powodem rozstania Józefiny z pierwszym mężem były jej liczne zdrady i romanse. Takie zachowanie nie było zresztą niczym dziwnym w XVIII-wiecznej Francji. Rozwód być może uratował Józefinie życie, bo jej mąż w 1794 skończył na gilotynie, a nierzadko zdarzało się, że los mężów dzieliły żony.
Napoleon i Józefina zostali sobie przedstawieni przez Paula Barrasa, jej byłego kochanka i jednocześnie protektora oficera. Para wzięła ślub cywilny w 1796 roku. Ślub kościelny - potrzebny im ze względu na koronację cesarską Napoleona, która odbywała się z udziałem papieża - wzięli 1 grudnia 1804 roku.
Ich związek był burzliwy. Oboje często się zdradzali, zwłaszcza, że Józefina pozostawała w Paryżu, gdy jej mąż wojował w Europie. Wśród kochanek Napoleona znalazła się m.in. Polka, Maria Walewska, z którą doczekał się syna. Napoleon, przekonany o tym, że nie jest bezpłodny, ujrzał nadzieję na stworzenie dynastii. By wzmocnić jej prawa do tronu, a także zabezpieczyć sojusz z Austrią, Napoleon rozwiódł się z Józefiną i ożenił z arcyksiężną Marią Ludwiką, córką cesarza Franciszka II Habsburga.
Mimo rozwodu Napoleon i Józefina pozostawali w kontakcie. Józefina zmarła w 1814 roku na zapalenie płuc. Wieść o śmierci byłej żony zastała Napoleona na wygnaniu na Elbie.
Paul Rhys jako Talleyrand; Fot. Universal Pictures/mat. prasowe i Wikimedia/domena publiczna
Charles-Maurice de Talleyrand - Paul Rhys
Minister spraw zagranicznych Republiki i Cesarstwa. Pochodzący z arystokratycznej rodziny były biskup Autun, który w obliczu antyklerykalnej rewolucji zrzucił sutannę. Był wytrawnym politykiem i reżyserem wielu zakulisowych działań w dobie rewolucyjnej i cesarskiej Francji, stał między innymi za przewrotem 18 brumaire'a, który przyniósł władzę Napoleonowi.
Sam Napoleon nie darzył Talleyranda szacunkiem, ale musiał go tolerować. Były biskup niezmiernie irytował Bonapartego, który nazywał go "łajnem w pończochach". Dyplomata był względnie lojalny wobec Bonapartego, póki trwała dobra passa Korsykanina. Potajemnie układał się jednak z przeciwnikami Francji, zapewniając sobie tym samym pozycję w przypadku upadku Bonapartego. Tak też się stało. Talleyrand bez większych problemów z rewolucjonisty przekształcił się w zwolennika restauracji Burbonów, który reprezentował interesy Francji na kongresie wiedeńskim.
Historycy do dziś spierają się, czy Talleyrand był wyrafinowanym cynikiem, który jak nikt inny potrafił odnaleźć się w każdej sytuacji, czy mężem stanu, zatroskanym o pomyślność swojego kraju. On sam przychylał się - rzecz jasna - do tej drugiej opinii: "Nie czynię sobie bynajmniej wyrzutów, że służyłem wszystkim reżymom począwszy od Dyrektoriatu aż do chwili, kiedy piszę te słowa, gdyż postanowiłem służyć Francji, a nie jej reżymom" mawiał.
Tahar Rahim jako Paul Barras. Fot. Universal Pictures/mat. prasowe i Wikimedia/domena publiczna
Paul Barras - Tahar Rahim
Ten wywodzący się z drobnej szlachty weteran walk angielsko-francuskich w Indiach szybko poparł Wielką Rewolucję Francuską. Metodycznie wspinał się na kolejne szczeble drabiny władzy, głosując za zgilotynowaniem Ludwika XVI i obejmując funkcje administracyjne na południu Francji.
To Barras jako pierwszy dostrzegł talent młodego Buonapartego podczas oblężenia Tulonu. Ten strategiczny port i baza marynarki na południu Francji dostał się w ręce rojalistów (zwolenników monarchii). Korsykańskiemu oficerowi powierzono zadanie zdobycia twierdzy. Barras uważał Napoleona za przydatne narzędzie w przypadku zaognienia sytuacji w kraju i starał się przywiązać do siebie młodego Korsykanina. Czynił to poprzez sowite uposażenie protegowanego (sam Barras był utalentowanym malwersantem, wykorzystującym pozycję do napychania własnych kieszeni) i wprowadzenie go na paryskie salony. Tam zapoznał oficera m.in. ze swoją byłą kochanką Józefiną de Beauharnais, późniejszą żoną Napoleona i cesarzową Francuzów.
Barras był czołową postacią spisku, który doprowadził do odsunięcia od władzy jakobinów w czasie przewrotu termidoriańskiego. Chaos w państwie ponownie próbowali wykorzystać rojaliści. W stolicy wybuchły zamieszki. Barras do ich stłumienia wysłał Napoleona, który 18 wytoczył na ulice Paryża armaty i użył ich przeciwko demonstrantom.
Powodzenie spisku i zgniecenie buntu rojalistów pozwoliło Barrasowi na przejęcie władzy. Polityk stanął na czele Dyrektoriatu - pięcioosobowego gabinetu sprawującego władzę wykonawczą w państwie. Jego rządy okazały się nieudolne, zwłaszcza wobec ciągłych wojen, z którymi rewolucyjna Francja musiała się mierzyć. Te sprzyjały z kolei budowie mitu znakomitego wodza, który zaczął z wolna obrastać Bonapartego za sprawą jego kampanii we Włoszech i Egipcie.
Czytaj także: Bitwa pod piramidami. Napoleon gromi Egipcjan na oczach "czterdziestu wieków"
Napoleon, mając wsparcie wojska, dwóch dyrektorów - Ducosa, Sieyèsa - oraz wpływowego Talleyranda, przejął władzę na drodze zamachu stanu 18 brumaire'a 1799 roku, obalając rządy Barrasa. Napoleon stał się jednym z trzech konsuli, ale wkrótce sięgnął po pełnię władzy - w 1804 roku koronował się na Cesarza Francuzów.
Po objęciu władzy przez Napoleona, Barras został przez niego zamknięty w złotej klatce. Do końca życia pławił się w luksusach, ale pozostawał w odosobnieniu, bez wpływu na politykę państwa.
John Hollingworth jako Michel Ney; Fot. Universal Pictures/mat. prasowe i Wikimedia/domena publiczna
Michel Ney - John Hollingworth
Jeden z 26 marszałków Napoleona. Równolatek Bonapartego. Nazywany "najdzielniejszym z dzielnych". Ten syn ubogiego bednarza przyszedł na świat 10 stycznia 1769 w Saarlouis, w Zagłębiu Saary. Lotaryngia była wówczas częścią Rzeszy Niemieckiej, ale miasteczko, w którym urodził się przyszły marszałek stanowiło własność Francji. W młodości zaciągnął się do francuskiej armii, a Wielka Rewolucja Francuska, którą poparł, dała mu możliwość awansu.
Był odważny i uparty, czego dowiódł zwłaszcza podczas feralnej wyprawy w głąb Rosji w 1812 roku. Pierwszą cechą wykazał się pod Borodino, za co otrzymał tytuł księcia Moskwy, drugą - podczas zimowego odwrotu Wielkiej Armii. Przejął wówczas od marszałka Davouta dowództwo straży tylnej tego, co pozostało z sił napoleońskich. To również on odważył się zasugerować Napoleonowi abdykację w obliczu klęski pod Lipskiem.
Czytaj także: Czy marszałek Ney cierpiał na stres pourazowy?
Gdy Napoleon został zmuszony do opuszczenia tronu i przewieziony na Elbę, Ney został jednym z pierwszych, którzy przeszli na stronę przywróconej na tron dynastii Burbonów. Kiedy Bonaparte powrócił na kontynent z oczywistym zamiarem dokonania zamachu stanu, Neya wysłano, by pojmał zdetronizowanego cesarza. Wyjeżdżając z Paryża, dowódca odgrażał się, że przywiezie Bonapartego do stolicy w żelaznej klatce. Tymczasem, podczas spotkania, marszałek od razu przyrzekł wierność swojemu wieloletniemu dowódcy.
Ney brał udział w bitwie pod Waterloo. Osobiście poprowadził sześć szarży kawaleryjskich, które zakończyły się rozbiciem francuskiej jazdy i przypieczętowały klęskę.
Ney jako jedyny z marszałków Napoleona został skazany na karę śmierci za służbę u boku Cesarza Francuzów. Oficer stał się kozłem ofiarnym, złożonym przez nowe władze na ołtarzu uległości wobec sprzymierzonych koalicjantów antynapoleońskich. 7 grudnia 1815 roku jego życie zakończył pluton egzekucyjny.
Rupert Everett jako Arthur Wellesley, książę Wellington; Fot. Universal Pictures/mat. prasowe i Wikimedia/domena publiczna
Arthur Wellesley Książę Wellington - Rupert Everett
Zwycięzca - wspólnie z pruskim feldmarszałkiem Blücherem - spod Waterloo. Wcześniej walczył z wojskami napoleońskimi w Hiszpanii i Portugalii. Karierę wojskową rozpoczynał jednak dowodząc oddziałem w Indiach.
W czasie wojen napoleońskich ten wywodzący się ze zubożałej szlacheckiej rodziny Brytyjczyk nie tylko wojował, ale stawiał pierwsze kroki w polityce europejskiej. Reprezentował swój kraj na kongresie wiedeńskim, który miał przywrócić spokój na Starym Kontynencie.
Zwycięstwo nad Cesarzem Francuzów przyniosło mu wielką popularność w Wielkiej Brytanii. Nimb zwycięzcy spod Waterloo pozwolił mu - jako przedstawicielowi partii torysów - w zdobyciu fotela premiera w 1829 roku.
Zmarł w wieku 84 lat. Na jego cześć stolicę Nowej Zelandii nazwano Wellington.
Bartłomiej Makowski
