50 lat temu, 22 maja 1964 zmarł Michał Tokarzewski. Urodził się 5 stycznia 1893 we Lwowie. Wychował się w Drohobyczu, gdzie ukończył gimnazjum i zdał maturę. Od października 1911 do września 1912 roku odbył służbę wojskową w armii austriackiej. Później studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie.
ZAPRASZAMY DO SERWISU RADIA WOLNOŚCI, GDZIE ZNAJDĄ PAŃSTWO SETKI ARCHIWALNYCH NAGRAŃ MICHAŁA KARASZEWICZA - TOKARZEWSKIEGO.
W 1913 roku przeniósł się na Wydział Lekarski Uniwersytetu Jagiellońskiego. Od 1910 roku był członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej-Frakcja Rewolucyjna. W tym samym okresie przystąpił do Związku Walki Czynnej i Związku Strzeleckiego. Działając w tych organizacjach zaczął używać pseudonimu "Karasiewicz", który z czasem zmieniony na "Karaszewicz" zaczął stanowić drugi człon jego nazwiska.
Był aktywnym członkiem Związku Strzeleckiego i jego komendantem w Samborze oraz Drohobyczu. W 1913 roku ukończył kurs oficerski i został odznaczony tzw. Parasolem. Z czasem otrzymał stanowisko komendanta niższej szkoły oficerskiej w Krakowie, a od stycznia 1914 roku pracował jako instruktor Związku Strzeleckiego w Warszawie. Przed wybuchem I wojny światowej w lipcu 1914 roku został wcielony na krótko do armii austriackiej. W tym czasie ukończył w Wiedniu kurs oficerów rezerwy.
W sierpniu 1914 roku wstąpił do Legionów Polskich, gdzie dowodził 5. batalionem 1. pułku piechoty. W październiku podczas bitwy pod Laskami został ciężko ranny. Po powrocie do służby był także dowódcą batalionu w 5. i 6. pułku piechoty, a następnie dowódcą 5. pułku piechoty.
Legionista niepokorny
W lipcu 1917 roku w czasie kryzysu przysięgowego Karaszewicz odmówił złożenia przysięgi i wyjechał do Przemyśla. Austriacy aresztowali go w Pikulicach pod zarzutem buntu. Do 23 listopada był więziony w Przemyślu. Po zwolnieniu wcielono go do armii austriackiej, w której służył do czerwca 1918 roku. Następnie przeszedł do Polskiej Organizacji Wojskowej. Był przedstawicielem POW na obszar Rosji i Ukrainy oraz przy francuskiej misji wojskowej w Moskwie i Komitecie Wojskowym Polskim.
W listopadzie 1918 roku wstąpił do Wojska Polskiego i w stopniu podpułkownika dowodził 5. pp Legionów. Był dowódcą oddziałów idących na odsiecz Lwowa. W kwietniu 1919 roku na czele brygady uczestniczył w operacji wileńskiej. Później walczył na froncie litewsko-białoruskim. W randze dowódcy I Brygady Rezerwowej w czerwcu 1920 roku stanął do boju z Armią Czerwoną na Wołyniu.
Po 1921 roku był dowódcą 19. Dywizji Piechoty w Wilnie (1924-1926). W 1924 roku uzyskał awans do stopnia został generała brygady. W kolejnych latach pełnił funkcje szefa Biura Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych (1926-1928) oraz dowódcy 25. Dywizji Piechoty w Kaliszu (1928-1932). Był także dowódcą Okręgu Korpusu III Grodno (1932-1936), Okręgu Korpusu VI Lwów (1936-1938) i Okręgu Korpusu VIII Toruń (1938-1939).
Konspiracja i łagry
We wrześniu 1939 roku gen. Tokarzewski dowodził Grupą Operacyjną wchodzącą w Armii "Pomorze", która wzięła udział w bitwie nad Bzurą. Po dotarciu do Warszawy zajął stanowisko zastępcy dowódcy Grupy Armii "Warszawa". W przeddzień kapitulacji stolicy gen. Juliusz Rómmel powierzył mu misję utworzenia konspiracyjnej organizacji wojskowej, która miała przyjąć nazwę - Służba Zwycięstwu Polski.
Na początku stycznia 1940 roku do okupowanego kraju dotarły rozkazy Naczelnego Wodza gen. Władysława Sikorskiego, nakazujące utworzenie Związku Walki Zbrojnej. Jej Komendantem Głównym mianowany został gen. Kazimierz Sosnkowski, który przebywał w Paryżu. W nowej strukturze konspiracyjnej gen. Tokarzewski, jako wpływowy człowiek, mający zaplecze w terenie i znający ziemie południowo – wschodniej Polski, został komendantem Obszaru Nr 3 Lwów ZWZ, który obejmował tereny okupacji sowieckiej.
W tym samym czasie komendantem terenów okupacji niemieckiej został płk Stefan Grot-Rowecki. Roszady na stanowiskach kierowniczych różnych organizacji polskiego podziemia, w tym przekształcenie Służby Zwycięstwu Polski i włączenie jej do ZWZ, spowodowane były zamiarem podporządkowania podziemnych struktur rządowi emigracyjnemu, który nie patrzył przychylnym okiem na działalność konspiracyjną przedstawicieli obozu sanacyjnego. Za takie właśnie emigracyjny rząd przebywający w Paryżu zaliczał Służbę Zwycięstwu Polski, a przed wszystkim liczną diasporę wrześniową przebywającą na Węgrzech i w Rumunii.
Aresztowanie
6 marca 1940 w trakcie przekraczania Sanu pod Jarosławiem, w drodze do Lwowa, gen. Tokarzewski został aresztowany przez NKWD. Ujęto go na linii rozdzielającej obszar okupacji niemieckiej i sowieckiej. Przetrzymywano go w Przemyślu. Następnie trafił do Dniepropietrowska i lagru w okolicach Archangielska. Po wyjściu na wolność w sierpniu 1941 roku generał objął dowództwo 6. Dywizji Piechoty "Lwów" w Armii Polskiej organizowanej na obszarze Związku Sowieckiego przez gen. Władysława Andersa.
W styczniu 1943 roku uzyskał awans do stopnia generała dywizji. Od marca 1943 roku do grudnia 1944 roku był zastępcą dowódcy II Korpusu Polskiego. Po zakończeniu II wojny światowej do sierpnia 1946 roku pozostawał w dyspozycji Ministerstwa Obrony Narodowej.
Emigracja
W drugiej połowie 1946 roku objął dowództwo 2. Korpusu, z którym przybył do Wielkiej Brytanii. Z czasem został szefem Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia. Po demobilizacji w 1947 roku zdecydował się na pozostanie w Wielkiej Brytanii. Osiadł w Londynie. Czynnie udzielał się w życiu polskiej emigracji, aktywnie działając na rzecz polskich kombatantów.
W 1954 roku prezydent August Zaleski mianował go Generalnym Inspektorem Sil Zbrojnych i Ministrem Obrony Narodowej. W 1964 roku Michał Tokarzewski - Karaszewicz awansował do stopnia generała broni.
W maju 1964 roku udał się na leczenie do Maroka. Zmarł 22 maja 1964 w Casablance. Został pochowany na cmentarzu Brompton w Londynie, skąd we wrześniu 1992 roku jego prochy przeniesiono na cmentarz Powązkowski w Warszawie.
Generał broni Michał Tokarzewski - Karaszewicz spoczął przy pomniku Gloria Victis.
