Stanisław Mikołajczyk przegrał walkę o kształt powojennej Polski

- Wiążąc się serdeczną współpracą ze sprzymierzonymi narodami, proklamuję swą wiarę w demokrację i zaufanie do wielkich przywódców demokracji: prezydenta Roosevelta i premiera Churchilla - mówił w jednym z przemówień premier Stanisław Mikołajczyk.

Stanisław Mikołajczyk (1947 r.)

Foto: PAP/CAF-archiwum

13 grudnia 1966 zmarł Stanisław Mikołajczyk, przywódca PSL, który po tragicznej śmierci w katastrofie nad Gibraltarem premiera polskiego rządu na emigracji i Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych gen. Władysława Sikorskiego zajął jego miejsce. 14 lipca 1943 roku został on mianowany nowym premierem rządu polskiego w Wielkiej Brytanii.
Nie dość twardy na te czasy
W swoim exposé wygłoszonym 28 lipca 1943 roku mówił: "za obowiązek uważamy dalej kontynuować dzieło gen. Sikorskiego i dopilnować by praca jego i wysiłek nie poszły na marne. By jego wizja Polski mogła doczekać się rychłego urzeczywistnienia. Po pierwsze walka z  Niemcami prowadzona z przymierzonymi do samego końca oraz po drugie ścisła współpraca nad budowaniem i ugruntowaniem trwałego pokoju po wojnie”.

Posłuchaj archiwalnych wypowiedzi Stanisława Mikołajczyka w sewrisie - Radia Wolności >>>
Według historyka prof. Pawła Wieczorkiewicza Mikołajczyk objąwszy tekę premiera w bardzo trudnej sytuacji kryzysowej nie potrafił wykazać wielkości charakteru. - Był człowiekiem kompromisu, człowiekiem, który dążył do rozwiązań polubownych, a takie rozwiązania nie były w tym czasie możliwe – dodawał profesor.
Walka o kształt powojennej Polski
Był to czas tragicznej sytuacji geopolitycznej Polski bo już w listopadzie 1943 roku w ambasadzie radzieckiej w Teheranie doszło do pierwszego spotkania Wielkiej Trójki: Józefa Stalina, Winstona Churchilla i Franklina Delano Roosevelta.
Stalin, niedawny sojusznik Hitlera, teraz był sojusznikiem Anglików i Amerykanów. Jako ich sprzymierzeniec natychmiast zaczął uzurpować sobie szczególe prawa i stawiać żądania wynagrodzenia politycznego za ponoszone koszty wojny.
Był to kluczowy moment II wojny światowej. Wtedy podjęto najważniejsze decyzje na temat dalszego, końcowego etapu wojny, ale także powojennych losów Europy, w tym Polski.
Zdradzony przez Roosevelta i Churchilla
W Teheranie, w ukryciu przed polskimi sojusznikami, zostało dokonane rozczłonkowanie Polski , oddanie niemal połowy naszego kraju Związkowi Sowieckiemu. To tutaj doszło do zdrady Polski przez jej aliantów.
Nieświadomy niczego Mikołajczyk usiłował uzyskać porozumienie z ZSRR dotyczące polskiej granicy wschodniej. Wielokrotnie udawał się w tej sprawie do Moskwy. Prowadząc rozmowy, nie zdawał sobie sprawy, że decyzje w sprawie granicy wschodniej i tzw. rekompensaty terytorialnej już zapadły, i to bez udziału Polski.
O porozumieniu teherańskim dowiedział się podczas konferencji w Moskwie w październiku 1944 roku z ust Mołotowa w obecności nie tylko Stalina, ale również przebywającego wtedy w Moskwie, brytyjskiego premiera Winstona Churchilla. Załamany złożył dymisję 24 listopada 1944 roku. Po nim premierem rządu został Tomasz Arciszewski.
Pomimo późniejszych starań polskiego rządu emigracyjnego postanowienia konferencji teherańskiej pozostały wiążące. Rzeczpospolita trafiła do sowieckiej strefy wpływów, w której pozostała przez blisko 45 lat.
mk