W poetyckim świecie Wisławy Szymborskiej na wszystko można spojrzeć jako na coś nieoczywistego, nowego, wyjątkowego. "Żaden kamień, żadna nad nim chmura, żaden dzień i żadna po nim noc, a nade wszystko żadne niczyje na tym świecie istnienie zwyczajne nie jest", mówiła poetka.
Nawet sam fakt, że istniejemy, że przyszliśmy na świat, może być już okazją do poetyckiej refleksji.
"Niewiele brakowało,/a moja matka mogłaby poślubić/pana Zbigniewa B. ze Zduńskiej Woli./I gdyby mieli córkę - nie ja bym nią była" - rozważała bohaterka jednego z wierszy Wisławy Szymborskiej. Tytuł tego tekstu - "Nieobecność" - przypomina o groźniej potencjalności. Owszem: niezrealizowanej, ale przecież wtedy, gdy los się ważył, całkiem możliwej. "Niewiele brakowało,/a mój ojciec mógłby w tym samym czasie poślubić/pannę Jadwigę R. z Zakopanego./I gdyby mieli córkę - nie ja bym nią była"...
01:29 Nobel Szymborska.mp3 Reakcja Wisławy Szymborskiej na Nagrodę Nobla (PR, 1996)
W poszukiwaniu słowa
Nobel Wisławy Szymborskiej. Poezja jako sposób na życie
Wisława Szymborska urodziła się 2 lipca 1923 roku w folwarku Prowent pod Kórnikiem. Gdy miała kilka lat, jej rodzina przeniosła się do Krakowa, z którym poetka i eseistka była związana przez całe życie. Podczas II wojny światowej uczęszczała tam na tajne komplety, kończąc je maturą w 1941 roku. W 1945 roku zadebiutowała w krakowskim "Dzienniku Polskim" wierszem "Szukam słowa".
– Do tej pory ten tytuł jest aktualny, bo poeci nie robią nic innego, tylko szukają słów – mówiła Wisława Szymborska w 1974 roku w rozmowie z Wiktorem Legowiczem.
Próby literackie podejmowała już od dzieciństwa. – Wiersze zaczyna się pisać bardzo wcześnie, potem przeważnie się je zarzuca. Ja byłam z tych osób, które przy tym zostały – opowiadała w 1971 roku w audycji "Sylwetka poetycka". – Mając lat dwanaście, trzynaście, zaczęłam pisać prozą i marzyłam o tym, żeby pisać długie powieści. Gdzieś pod koniec wojny wróciłam do pisania wierszy – wspominała.
23:34 WS 4 D 26937.mp3 Wisława Szymborska w audycji "Sylwetka poetycka", nagranie archiwalne z 1971 roku
Skromna i dowcipna
Bywała nieuchwytna, unikała szumu wokół swojej osoby. Już 1964 roku prowadzący audycję w Polskim Radiu wyjaśniał, że nie było łatwo namówić poetkę na wizytę w studiu. Ale kiedy już przychodziła, śmiała się w charakterystyczny dla siebie, dziewczęcy sposób i mówiła rzeczy zabawne, błyskotliwe i mądre.
– Zaczyna się od nagłego skojarzenia, poruszonej nagle uwagi – odpowiadała pytana o to, jak powstają jej wiersze. – Dopiero w tym momencie powstaje zamiar pisania wiersza. Wtedy przeważnie ulegam takiemu bardzo podstępnemu złudzeniu, że tym razem ten wiersz łatwo mi przyjdzie napisać, że właściwie on już jest gotowy i tylko czeka, żeby go wydobyć, tak jak kształt rzeźby zawarty w kamieniu. No, ale to jest robota kamieniarska – dodała.
09:09 WS 3.mp3 Wisława Szymborska w audycji "Dobry wieczór, poeto". Nagranie z 1964 roku
Słowa, jak mówiła, wyławiała z mowy i pokazywała w trochę innym świetle. Pozwalała im żyć samodzielnie, zastrzegając, że precyzja musi być w poezji ogromna.
***
Czytaj także:
***
Twórczość i nagrody
Wisława Szymborska wydała m.in. tomy poetyckie "Wołanie do Yeti" (1957), "Sto pociech" (1967), "Ludzie na moście" (1986), "Chwila" (2002), "Dwukropek" (2005) i "Tutaj" (2009). Jest też autorką cyklu felietonów pod tytułem "Lektury nadobowiązkowe" oraz zbiorów żartobliwych wierszy i pracy plastycznych "Rymowanki dla dużych dzieci" i "Błysk rewolweru". W ostatnich latach ukazują się także zbiory jej korespondencji m.in. z Kornelem Filipowiczem ("Listy. Najlepiej w życiu ma twój kot"), Zbigniewem Herbertem ("Jacyś złośliwi bogowie zakpili z nas okrutnie. Korespondencja 1955-1996"), Joanną Kulmową ("Tak wygląda prawdziwa poetka, podciągnij się!") czy Stanisławem Barańczakiem ("Inne pozytywne uczucia też wchodzą w grę. Korespondencja 1972-2011").
03:59 szymborska w zd3 ranek_[A]PR3(PCM) 2 luty 2012 09_38_53.mp3 Wisława Szymborska wspomina swój debiut (PR)
Wcześniej było ich sześcioro. Kim są polscy nobliści?
Literacka Nagroda Nobla (przyznana w 1996 roku "za poezję, która z ironiczną precyzją pozwala historycznemu i biologicznemu kontekstowi ukazać się we fragmentach ludzkiej rzeczywistości") to najważniejsze, lecz nie jedyne wyróżnienie, którym uhonorowano poetkę. Jest laureatką m.in. Nagrody Fundacji im. Kościelskich (1990), Nagrody Goethego (1991) i Nagrody Herdera (1995). W 1974 roku została odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, w 2005 Złotym Medalem "Zasłużony Kulturze Gloria Artis", a w 2011 Orderem Orła Białego.
Wisława Szymborska zmarła w wieku 88 lat 1 lutego 2012 roku w Krakowie. Pochowano ją na tamtejszym Cmentarzu Rakowickim. Jej pogrzeb zgromadził wielu ludzi kultury, a także przedstawicieli władz państwowych i - przede wszystkim - wielbicieli jej poezji.
mc/jp/wmkor
