Historia

Zygmunt III Waza – król niefortunny

Ostatnia aktualizacja: 30.04.2023 05:40
"Niema zmora ze Szwecji" – tak właśnie określił Zygmunta III Wazę Jan Zamoyski. Kanclerz jednak poparł jego kandydaturę na króla Polski licząc, że król szwedzki stanie się tylko pionkiem w jego rękach. Nowy król jednak nie miał zamiaru dzielić się swoimi uprawnieniami. 30 kwietnia mija 391. rocznica śmierci władcy.
Zygmunt III Waza - fragment obrazu Jana Matejki
Zygmunt III Waza - fragment obrazu Jana MatejkiFoto: Wikipedia/domena publiczna

19 sierpnia 1587 roku w Warszawie w czasie sejmu elekcyjnego obóz arcybiskupa Stanisława Karnkowskiego i kanclerza Jana Zamoyskiego ogłosił królem Polski Zygmunta Wazę. 

30 czerwca 1587 po śmierci króla Stefana Batorego w podwarszawskiej Woli rozpoczęła się wolna elekcja, w wyniku której nowym królem został Zygmunt III Waza. Odbyła się ona w cieniu sporów między Janem Zamoyskim popierającym kandydaturę Wazów a rodem Zborowskich, opowiadających się za Habsburgami.

– Objął władzę w Polsce dzięki wojnie domowej – mówił prof. Jarema Maciszewski w aud. Elizy Bojarskiej. – Ściślej mówiąc, na parę tygodni przed rozstrzygnięciem wojny domowej.

Posłuchaj
05:42 Zygmunt III Waza a Habsburgowie.mp3 Zygmunt III Waza a Habsburgowie i tron szwedzki – gawęda prof. Teresy Chynczewskiej-Hennel, aud. Małgorzaty Kandefer i Andrzeja Sowy z cyklu "Historia Polski". (PR, 24.06.2003)

Posłuchaj
27:26 Początki panowania_Królowie i książęta polscy.mp3 O pierwszych latach panowania Zygmunta III Wazy i jego drodze do panowanie mówi historyk prof. Jarema Maciszewski, aud. Elizy Bojarskiej "Królowie i książęta polscy". (PR, 29.07.1986)

 

Posłuchaj
28:37 Długie lata panowania Wazy_królowie i książęta polscy.mp3 Długie lata panowania Zygmunta III Wazy – mówi historyk prof. Jerema Maciszewski, aud. Elizy Bojarskiej "Królowie i książęta polscy". (PR, 6.08.1986)

Król ze Szwecji

Ostatecznego wyboru dokonano 19 sierpnia 1587. Dwudziestojednoletni Zygmunt III Waza początkowo nie kwapił się szczególnie do objęcia tronu polskiego, ostatecznie jednak zgodził się z decyzją szlachty. Gdyby tego nie zrobił, mogłoby dojść do przejęcia władzy w Polsce przez cara rosyjskiego. Nie byłaby to sytuacja dla Szwecji wygodna, bo oznaczałaby przejęcie kontroli nad Morzem Bałtyckim przez Rosjan.

Narodzony w niewoli

Przyszły król Polski urodził się 20 czerwca 1566 roku w Szwecji. Zygmunt przyszedł na świat w chwili, gdy jego rodzice – Jan, książę szwedzki i Katarzyna Jagiellonka – byli uwięzieni przez obłąkanego króla Szwecji, Eryka XIV, brata Jana.

– Pierwszy okres panowania Zygmunta III Wazy charakteryzował się rozległością działań dyplomatycznych i militarnych Rzeczypospolitej na dwóch biegunach: północnym i południowym – tłumaczyła prof. Teresa Chynczewska-Hennel w aud. "Historia Polski" w 20003 roku.

Posłuchaj
05:05 Początki panowania Zygmunta III Wazy.mp3 Początek panowania Zygmunta III Wazy – gawęda prof. Teresy Chynczewskiej-Hennel, aud. Małgorzaty Kandefer i Andrzeja Sowy z cyklu "Historia Polski". (PR, 24.06.2003)

Zygmunt III Waza nie potrafił znaleźć wspólnego języka ze szlachtą. – Zygmunt musiał zwoływać Sejm co dwa lata, nie licząc tych nadzwyczajnych – mówił Zygmunt Nowakowski na antenie Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa 16 maja 1954 roku. – W Anglii król, gdy go poniosła irytacja, mógł podrzeć jakąś kartę uchwał parlamentu, podczas gdy w Polsce było to nie do pomyślenia. U nas w walce sejmu z królem przegranymi byli z reguły królowie.

Posłuchaj
13:59 RWE_Szwedzka ginastyka_Zygmunt III Waza.mp3 Szwedzka gimnastyka – blaski i cienie panowania Zygmunta III Wazy, gawęda Zygmunta Nowakowskiego, audycja z cyklu "Wieczory pod dębem". (RWE, 16.05.1954)

Rozdarty między Polską a Szwecją

W roku 1600, kiedy Zygmunt traci tron szwedzki, Polska zostaje wciągnięta do wojny. Konflikt dynastyczny uniemożliwiał sojusz polsko-szwedzki. – Zygmunt rozumiał, że trudno mu będzie połączyć rządy w Polsce i w Szwecji – podkreślał prof. Maciszewski. – Być może chciał, by potem jeden z jego synów objął tron w Szwecji, a drugi w Polsce.

– Trzymał dwie korony za ogon, a chciał trzecią, moskiewską, szwedzka była mu droższa, polskiej gotów był pozbyć się za dość przystępną cenę, którą ofiarowali Austriacy – podkreślał Zygmunt Nowakowski. – Stracił koronę szwedzką, moskiewskiej nie zdobył, a został przy polskiej do śmierci. Pokłócił się z rodzonym ojcem, wadził się z najstarszym synem, żył w niezgodzie z narodem.

Posłuchaj
13:41 RWE_Okoliczności łagodzące_Zygmunt III Waza.mp3 Okoliczności łagodzące - trudne dzieciństwo Zygmunta III Wazy i jego wpływ na późniejsze życie, gawęda Zygmunta Nowakowskiego, audycja z cyklu "Wieczory pod dębem". (RWE, 23.07.1954)

Posłuchaj
13:59 RWE_Król artysta_Zygmunt III Waza.mp3 Król artysta – artystyczne zainteresowania Zygmunta III Wazy, gawęda Zygmunta Nowakowskiego, audycja z cyklu "Wieczory pod dębem". (RWE, 22.08.1954)

Wojna za wojną

Epoka Zygmunta III Wazy to okres wiecznych konfliktów. Nie interesował się on problemami związanymi z południowo-wschodnimi granicami Rzeczypospolitej. Te sprawy pozostawił kanclerzowi Janowi Zamoyskiemu. Ten zajął zbrojnie Mołdawię jako polskie lenno, potem wojskowa interwencja Turcji została odparta pod Cecorą. W 1600 roku Zygmunt III Waza inkorporował Estonię, co było bezpośrednim powodem wkroczenia wojsk szwedzkich do Inflant. Rozpoczęła się wojna tocząca się z przerwami od 1601 do 1629.

– Panowanie Zygmunta III to jest cykl zwycięskich bitew i albo przegranych wojen, albo wojen, których nie umiano doprowadzić do zwycięskiego końca – mówił prof. Jarema Maciszewski. – Jeśli chodzi o zwycięskie bitwy to mało która epoka miała ich tyle.

mb

Czytaj także

Jagiełło. Litwin, który obudził polski patriotyzm

Ostatnia aktualizacja: 04.03.2021 05:35
635 lat temu w katedrze wawelskiej odbyła się koronacja Władysława Jagiełły, po tym gdy miesiąc wcześniej został wybrany królem przez polską szlachtę. Spędził na tronie następne 48 lat.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Anna Jagiellonka – ostatnia z wielkiego rodu Jagiellonów

Ostatnia aktualizacja: 13.12.2014 06:20
W opinii współczesnych była wprawdzie zdolną hafciarką, ale przede wszystkim nudną i zdewociałą starą panną, powszechnie uznawaną za brzydką.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Mieszko I. Wprowadził Polskę do Europy

Ostatnia aktualizacja: 25.05.2024 05:40
Przyjmując chrzest, Mieszko I wprowadził Polan do świata zachodniej Europy. Ten krok stawiał także samego Mieszka jako równorzędnego innym władcom kontynentu.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Kazimierz IV Jagiellończyk. Wydarł Krzyżakom Pomorze

Ostatnia aktualizacja: 25.06.2024 05:30
25 czerwca 1447 roku koronowano Kazimierza IV Jagiellończyka na króla Polski. To był początek 45 lat jego panowania w Koronie oraz 52 na Litwie. Władca był abstynentem, uwielbiał polowania i nienawidził Krzyżaków. To za jego rządów, po wojnie trzynastoletniej, Korona odzyskała Pomorze Gdańskie.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Anna Jagiellonka. Ostatni król z dynastii Jagiellonów

Ostatnia aktualizacja: 09.09.2024 05:35
Pewien skandynawski kronikarz nazwał Annę Jagiellonkę "Katarzyną Medycejską Wschodu". To wielka pochwała, jeśli pamięta się o tym, że żona i matka królów Francji przez wiele lat z powodzeniem kierowała polityką swojego kraju. Jaka naprawdę była Anna Jagiellonka?
rozwiń zwiń