Sowiecka bomba atomowa – zimnowojenna pogoń za Ameryką

Wybuch amerykańskiej bomby atomowej był szokiem dla Stalina. Na rozwój sowieckiego programu atomowego przyznano nieograniczone środki, a nadzór nad nim zlecono wszechpotężnemu szefowi NKWD Ławrientijowi Berii.

Próba jądrowa na atolu Bikini, 27 marca 1954

Foto: Wikimedia Commons/domena publiczna

29 sierpnia 1949 roku na poligonie w Semipałatyńsku przeprowadzono pierwszą udaną próbę sowieckiej bomby atomowej. Amerykańscy wojskowi byli zaskoczeni. Stany Zjednoczone dysponowały bronią jądrową jako jedyne na świecie tylko przez cztery lata - od sierpnia 1945, gdy nad Hiroszimą i Nagasaki wybuchły amerykańskie bomby atomowe.

Sowiecki program atomowy

Badania nad sowiecką bombą atomową ruszyły już w końcu lat 30. XX wieku, jednak wybuch wojny z Niemcami w 1941 roku skłonił kierownictwo polityczne do realizacji projektu atomowego w dalszej kolejności. Nie był to główny priorytet strategiczny. Nie do końca zdawano sobie wtedy sprawę, jakie możliwości dałaby nowa broń.  

Posłuchaj audycji "Rywalizacja atomowa z Ameryką"

Wybuch amerykańskiej bomby atomowej był szokiem dla Stalina. Na rozwój sowieckiego programu atomowego przyznano nieograniczone środki, a nadzór nad nim zlecono wszechpotężnemu Ławrientijowi Berii.

- Oznaczało to, że projekt atomowy otrzymuje absolutny priorytet w stosunku do wszystkich innych działań państwa sowieckiego oraz że wspomagać go będą tajne służby – mówił na antenie Polskiego Radia historyk prof. Paweł Wieczorkiewicz.

Posłuchaj

09:53 rywalizacja atomowa z ameryką___4244_97_iv_tr_0-0_99793480fd630f3[00].mp3 Atomowa rywalizacja z Ameryką - audycja historyczna z cyklu "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej". Komentarz historyka prof. Pawła Wieczorkiewicza. (PR, 3.11.1997)

 

Dla dobra ludzkości

Sowiecka bomba atomowa powstała z pomocą trzech czynników. Starannie wykorzystano przejęte od Niemców badania. Sowieckim uczonym przyznano nieograniczone środki finansowe, ludzkie i techniczne. Jednak kluczowe znaczenie miało szpiegostwo. U progu zimnej wojny głośna stała się sprawa małżeństwa Rosenbergów, oskarżonych i skazanych za przekazanie tajemnic atomowych Związkowi Sowieckiemu. Zresztą nie byli oni wyjątkiem. Najwięksi fizycy atomowi ówczesnego świata, zgromadzeni w amerykańskim ośrodku Los Alamos uznali, że dla dobra ludzkości należy zadbać, aby Stany Zjednoczone nie dysponowały monopolem atomowym.

Stalin i III wojna światowa

W dobie narastającego wyścigu zbrojeń bomba atomowa nie wystarczała. Związek Sowiecki musiał mieć bombę wodorową, nad którą Amerykanie także już pracowali. Po kolejnych czterech latach odniesiono sukces, szczęśliwie już po śmierci Stalina.

- Było to bardzo istotne, gdyż Sowieci w 1951-1952 roku w sposób oczywisty szykowali się do wojny. Do wielkiej wojny atomowej – mówił gość audycji z cyklu "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej". - Miała zakończyć się zajęciem Europy Zachodniej.

Tak wyglądały wszystkie sowieckie plany wojenne także w późniejszych latach. Zakładano, że Związek Sowiecki, jako stosunkowo mało zurbanizowany w porównaniu ze Stanami Zjednoczonymi, był o wiele mniej czuły na uderzenie atomowe. Przy zastosowaniu uderzenia prewencyjnego, a nawet odwetowego w symulacji konfliktu atomowego, straty amerykańskie byłyby znacznie większe. Ponadto Sowieci za czasów Stalina utrzymywali gigantyczną, 5-milionową armię. Swoją liczebnością i ilością sprzętu była w stanie zmieść wszystkie stojące naprzeciw niej siły aż do wybrzeży Atlantyku.

- Groźba czerwonego sztandaru powiewającego na wieży Eiffla była w latach 50. aż do śmierci Stalina jak najbardziej realna – zakończył prof. Paweł Wieczorkiewicz.

mjm