29:58 antonio de oliveira salazar___1658_94_iv_tr_0-0_1080713731bae3e9[00].mp3 Antonio Salazar - audycja z cyklu "Postacie XX wieku". (PR, 1994)
27 lipca 1970 zmarł Antonio de Oliveira Salazar, wieloletni dyktator Portugalii, twórca korporacyjnego modelu państwa autorytarnego (Estado Novo).
Niewinne początki
Przyszedł na świat 28 kwietnia 1889 w ubogiej, wielodzietnej rodzinie. Przeznaczony od dzieciństwa na księdza, mając dziesięć lat rozpoczął naukę w seminarium. Jednak do święceń nie przystąpił, rozpoczął studia na uniwersytecie w Coimbrze. W 1914 roku skończył studia prawnicze i ekonomiczne. Cztery lata później został mianowany profesorem zwyczajnym ekonomii politycznej.
Dyktator z przyzwoleniem społecznym
Od czasów studenckich Salazar związany był z partią chrześcijańsko-demokratyczną. Głęboko rozczarowany systemem parlamentarnym, uznał go za jedną z przyczyn szerzącego się w kraju zła.
W 1928 roku objął tekę ministra finansów pogrążonej w gospodarczym kryzysie Portugalii. Zastrzegł sobie prawo bezwzględnej kontroli finansów wszystkich ministerstw i z żelazną konsekwencją zlikwidował deficyt. Z jednej strony podnosząc podatki, z drugiej ograniczając wydatki. "Budżet musi być tak prosty, jakby go układała gospodyni domowa. Nie można wydawać więcej pieniędzy, niż się ma i zawsze trzeba coś odłożyć na czarną godzinę" – pisał Salazar. Jego polityka trafiała do przekonania wszystkim prostym ludziom.
- Był silnym człowiekiem, którego zaakceptowało społeczeństwo. Stwarzał złudzenie bezpieczeństwa i nadzieje na wyprowadzenia kraju z chaosu – mówiła Janina Pałęcka, dziennikarka i podróżniczka.
Odtąd, aż do końca życia Salazar dbał, aby wpływy budżetowe przekraczały wydatki, niezależnie od aktualnej sytuacji gospodarczej. Nic przeciwko narodowi, wszystko dla narodu – to podstawowe hasło Salazara. Starał się podporządkować mu każdy element życia społeczno-ekonomicznego.
Jednak Salazar od młodości pozostawał pod wpływem ruchu ideologicznego o tendencji prawicowo-nacjonalistycznej, który występował przeciwko ideom Rewolucji Francuskiej. Zwalczając liberalizm polityczny i ekonomiczny, kwestionował takie pojęcia jak postęp, wolność jednostki, władza ludu i pozytywizm. Salazar przez cztery lata powiększał zakres swojej władzy, by w 1932 roku zostać premierem, a w praktyce dyktatorem. Jednocześnie stopniowymi reformami przygotowywał grunt pod wymarzony ustrój społeczny, który nazwał Estado Novo – Nowe Państwo.
Tam, gdzie diabeł mówi dobranoc
Dopiero po Rewolucji Goździków w 1974 roku ujawniono prawdę o reżimie Salazara. Policję polityczną PIDE porównywano z Gestapo. Odkrywano i publikowano świadectwa torturowanych i prześladowanych.
Przez lata swego panowania Salazar wytrwale budował gmach korporacyjnego państwa. Wszystko podporządkowane było temu celowi. Asceta, mistyk i pragmatyk zdawał się być opętany tą ideą. Wszystko złe, co wyrządził narodowi portugalskiemu, było dla narodu. Salazarowskie państwo korporacyjne to utopia, teoretyczny model, który nigdy nie sprawdził się w życiu.
- Rzeczą charakterystyczną dla Salazarowskiej dyktatury była stagnacja, beznadziejność, pozbawienie ludzi wszelkich nadziei na zmianę i inne życie. To tak, jakby się patrzyło na śpiącego człowieka – mówiła Janina Pałęcka w programie Sławomira Szofa.
O rządach, ideach i upadku Antonio Salazara posłuchaj w audycji z cyklu "Postacie XX wieku".
mjm
