Historia

Milovan Đilas - czerwony krytyk komunizmu

Ostatnia aktualizacja: 04.06.2016 06:00
- Đilas był pierwszym politykiem komunistycznym tak wysokiego stopnia, który zerwał z ruchem komunistycznym i stał się jego zażartym krytykiem – podkreślał historyk prof. Michał Zacharias na antenie Polskiego Radia.
Audio
  • Audycja Sławomira Szofa z cyklu "Postacie XX wieku" poświęcona postaci Milovana Đilasa. (PR, 11.06.1995)
  • Sprawa Milovana Đilasa - audycja Agnieszki Steckiej z cyklu "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej". (PR, 30.11.1999)
Milovan ilas, źr. Wikimedia Commonsdp
Milovan Đilas, źr. Wikimedia Commons/dp

Kto nie był socjalistą za młodu...

Z pochodzenia był Czarnogórcem. Przyszedł na świat 12 czerwca 1911. Młodzieńczy bunt przeciwko podziałom społecznym jugosłowiańskiej monarchii Karadziordziewiczów zrodził w nim fascynację socjalizmem. Jego poglądy radykalizowały się i w 1932 roku wstąpił do nielegalnej partii komunistycznej. W 1933 roku został skazany na więzienie za działalność antypaństwową. Od 1938 roku należał Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Jugosławii, dwa lata później był już członkiem Komitetu Politycznego tego ugrupowania.

- Bardzo szybko robił karierę polityczną. Wydaje się być to związane z tym, że był bardzo inteligentny, zdolny, rzutki i energiczny, a równocześnie bardzo bezkrytyczny w stosunku do systemu stalinowskiego- wyjasniał prof. Michał Zacharias w audycji Sławomira Szofa z cyklu "Postacie XX wieku".

W czasie okupacji niemieckiej służył w oddziałach Josipa Broz Tito. Należał do ścisłego kierownictwa partyzantów. Nie był jednak dowódcą, a politykiem i ideologiem.

- Był wysłannikiem Tity w bardzo tajnych, ściśle zakonspirowanych sprawach – podkreślał prof. Michał Zacharias. O jakich sprawach mowa? Posłuchaj audycji.

Drugi po Ticie

Bliska współpraca Tity i Đilasa trwała po zakończeniu II wojny światowej. Poparł przywódcę Jugosławii w jego konflikcie z Moskwą. Tito chciał budować w swoim kraju komunizm, ale nie zgadzał się z supremacją ZSRR.

Od 1953 roku Đilas był wiceprezydentem Jugosławii. Już niecały rok po objęciu urzędu, pod wpływem rozczarowania biurokracją komunistyczną, zaczął publikować krytyczne w stosunku do systemu artykuły. W 1954 roku został pozbawiony stanowisk, a od 1956 roku przez kolejną dekadę wielokrotnie więziony. Posłuchaj o kulisach sprawy Đilasa w audycji Agnieszki Steckiej w audycji "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej".

Nowa klasa wyzyskiwaczy

W 1968 roku wyemigrował – za zgodą władz – z kraju. Za granicą wydawał książki, w których unaoczniał patologię i gnicie systemu komunistycznego. W swojej "Nowej klasie", wychodząc od marksistowskiej idei walki klas, stawiał śmiałą, jak na owe czasy tezę o tym, że w systemie komunistycznym nową klasą wyzyskiwaczy stawali się oligarchowie z aparatu partyjnego.

- Konfliktu między Titą a Đilasem nie należy doszukiwać się w rozczarowaniu osobowością Tity - zaznaczał prof. Michał Zacharias. - Tutaj chodziło o to, że Đilas zauważył, że system komunistyczny w Jugosławii jest sprzeczny z założeniami i celami, które miał realizować.

bm

Czytaj także

Josip Broz Tito - legendarny przywódca partyzancki czy krwawy dyktator?

Ostatnia aktualizacja: 04.05.2022 05:40
- Josip Broz Tito był bezwzględny i jako funkcjonariusz Kominternu pisał donosy na swych towarzyszy. Eliminował tych wszystkich, którzy mogli mu zagrozić – mówił Jerzy Woydyłło.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Jugosławia – wybuchowa mieszanka narodów

Ostatnia aktualizacja: 21.11.2013 06:00
Po dwudziestu dniach rozmów – 21 listopada 1995 roku – przywódcy republik jugosłowiańskich, podpisali układ w Dayton. Porozumienie to kończyło wojnę domową w byłej Jugosławii – najkrwawszy konflikt zbrojny w powojennej Europie.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Aleksander Karadziordziewić, król-dyktator

Ostatnia aktualizacja: 09.10.2017 06:00
- Kierował się ideą scalenia Jugosławii i utworzenia narodu jugosłowiańskiego, co było mrzonką nie do zrealizowania – mówił o monarsze prof. Adam Koseski. Za to marzenie przyszło królowi zapłacić najwyższą cenę.
rozwiń zwiń