Polska Organizacja Wojskowa - taką nazwę 110 lat temu, 22 października 1914 roku, otrzymała, dotąd bezimienna, konspiracyjna organizacja niepodległościowa działająca w Królestwie Polskim.
Żołnierze POW rekrutowali się z Polskich Drużyn Strzeleckich i Związku Strzeleckiego - przedwojennych organizacji powołanych, by wyszkolić młodych Polaków do służby w przyszłych polskich siłach zbrojnych.
Zobacz serwis specjalny Polskiego Radia przygotowany z okazji rocznicy śmierci Józefa Piłsudskiego.
- Gdy w sierpniu 1914 roku wybuch wojny odciął działaczy Związku Walki Czynnej i Polskich Drużyn Strzeleckich przebywających w Królestwie od ich galicyjskiego zaplecza i dowództwa, skrzyknęli się, tworząc własną komendę warszawską - mówił dr Janusz Osica w audycji "Kronika polska".
02:39 POW_powstanie.mp3 Posłuchaj felietonu doktora Janusza Osicy o Polskiej Organizacji Wojskowej w audycji Andrzeja Sowy z cyklu "Kronika XX wieku”. (PR, 22.09.2001)
Przeciw Rosji
Działaniami nowo powstałej, tajnej organizacji od początku sterował Józef Piłsudski. Nie osobiście, a przez emisariusza, Tadeusza Żulińskiego. To on nadał nazwę i stanął na czele tworzonej przez Adama Koca i Tadeusza Hołówkę POW.
"Celem POW jest zdobycie niepodległości Polski drogą walki zbrojnej" - stwierdzała deklaracja organizacji. POW realizowała ten cel początkowo poprzez akcje dywersyjne i wywiadowcze wymierzone przeciwko Rosji.
- Zakładano kulminację aktywności dopiero w momencie ewakuacji wojsk rosyjskich z Królestwa Polskiego - wyjaśniał dr Janusz Osica w 2001 roku w audycji Andrzeja Sowy. - Zajęcie tych terenów przez armie państw centralnych stworzyło nowe, korzystniejsze warunki działania POW. Rozbudowywana, lecz wciąż na poły konspiracyjna, stała się POW dla Józefa Piłsudskiego ważnym instrumentem kolejnego etapu gry z zaborcami o niepodległość.
Posłuchaj felietonu Janusza Osicy o Polskiej Organizacji Wojskowej w audycji Andrzeja Sowy z cyklu "Kronika polska".
Kryzysowa zmiana frontu
W 1917 roku nastąpił tzw. kryzys przysięgowy - żołnierze I i III Brygady Legionów odmówili złożenia przysięgi na wierność cesarzowi Niemiec, Wilhelmowi II. W odpowiedzi legioniści zostali internowani, a Piłsudski trafił do twierdzy w Magdeburgu, gdzie miał zostać aż do końca wojny. W nowej sytuacji POW, pod dowództwem Edwarda Rydza-Śmigłego, zaczęła prowadzić działania skierowane przeciwko niemieckiemu okupantowi.
Członkowie Polskiej Organizacji Wojskowej działali już nie tylko na terenie Królestwa Polskiego. W pogrążonej w rewolucyjnym chaosie Rosji dążyli do zmobilizowania sił polskich.
U progu niepodległości
- Uczestniczyli w przejmowaniu władzy w Galicji, byli siłą zbrojną efemerycznego, powstałego w Lublinie, Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej, uczestniczyli w rozbrajaniu Niemców w całym Królestwie Polskim i w Warszawie - wyliczał dr Janusz Osica. - Stali się prawdziwą gwardią swego wodza, skutecznym instrumentem działania obozu piłsudczykowskiego.
Polska Organizacja Wojskowa, decyzją Piłsudskiego, została rozwiązana w grudniu 1918 roku. Odrodziła się na zachodzie kraju, gdy zaszła potrzeba. Członkowie POW byli podstawą sił walczących podczas powstania wielkopolskiego w 1918 roku, zaś żołnierze POW Śląska zabezpieczali przebieg plebiscytu i walczyli w czasie powstań śląskich w latach 1919-1921.
bm
