Notre Dame - skarb europejskiego dziedzictwa

- Katedra Notre Dame to wspaniałe dzieło sztuki. Jest to jedna z tych pereł, z których ludzkość może być dumna. Stanowi symbol wspaniałego Paryża. To rzeczywiste serce Francji - mówił prof. Henryk Samsonowicz w wywiadzie dla Polskiego Radia w 1995 roku.

Katedra Notre Dame w Paryżu w 1932 roku.

Foto: Narodowe Archiwum Cyfrowe

- Przy wejściu do kościoła uderza przede wszystkim jego ogrom i bezkres, ta wielka przestrzeń ograniczona przez człowieka - mówił prof. Henryk Samsonowicz.

Nazwa katedry - Notre Dame - oznacza w języku francuskim "Naszą Panią" i nawiązuje do Matki Boskiej. Kamień węgielny położono w XII wieku za panowania króla Ludwika VII. W momencie rozpoczęcia budowy, znajdowała się ona w samym sercu największej aglomeracji miejskiej średniowiecznej Europy. Do prac budowlanych prowadzonych przez 180 lat, zostało zaangażowanych tysiące robotników.

Ostatecznie ogromny kościół postawiony na planie krzyża zyskał pięć wielkich kaplic poświęconych Matce Boskiej (każda z nich odnosiła się do innego etapu jej życia), potężną iglicę oraz monumentalne wieże pokryte wieloma płaskorzeźbami. Wierni wchodzili do środka przez jeden z trzech portali, na których wyrzeźbiono sceny biblijne, w tym przejmującą scenę Sądu Ostatecznego.

Przepiękne witraże, nie tylko w oknach, ale również na wielkiej rozecie umieszczonej nad drzwiami głównymi, zostały misternie ułożone w XII-XIII wieku. Ufundowały je poszczególne paryskie cechy rzemieślnicze. Różne detale architektoniczne, w tym spoglądające z wysokości na wiernych i turystów nieco przerażające, fantastyczne stwory - maszkarony - pochodziły z XIX wieku. Projektując je, architekci celowo nawiązywali do stylu gotyckiego.

Wnętrze katedry Notre Dame, źr. PAP

- W katedrze można spędzać długie godziny, odczytując treści, które są przekazane. Liczba kolumn, osie widokowe, skrzywienia, kolory - to wszystko miało swoją symbolikę - wyjaśnił prof. Henryk Samsonowicz. - Gotyk jest wielopoziomowy. Pewnych rzeczy trzeba się domyślać i odpowiednio odczytywać.

Na ścianie zachodniej świątyni znajdowały się figury królów. W XII i XIII wieku przedstawiały one biblijnych władców Judy. W czasie rewolucji francuskiej paryżanie potraktowali je jako symbol znienawidzonych monarchów, które zniszczyli niesieni insurekcyjnym szałem. Następnie splądrowali wnętrze kościoła. Rewolucjoniści na czas swoich rządów zamienili katedrę w Świątynię Rozumu, mającą reprezentować ideały oświeceniowe. Na przestrzeni lat katedra była świadkiem wielu wydarzeń historycznych: spod jej murów na krucjaty wyruszali krzyżowcy, odbył się w niej proces rehabilitacyjny Joanny d'Arc, Napoleon Bonaparte koronował się na cesarza Francuzów, w niej odbył się pogrzeb Charles'a de Gaulle'a.

Przez 800 lat istnienia katedra była co pewien czas poddawana renowacji. Jeden z najpoważniejszych remontów miał miejsce w I połowie XVII wieku za panowania króla Ludwika XIII, który dodał niepasujące do reszty świątyni rzeźby aniołów znajdujące się pod sufitem.

- Notre Dame jest mostem w stronę gotyku, w stronę zupełnie innej religijności i duchowości czasów średniowiecza, gdzie Bóg stał na pierwszym miejscu, a człowiek na dużo dalszym - powiedział prof. Henryk Samsonowicz.

Świątynia była miejscem przechowywania bezcennych dla chrześcijan relikwii: korony cierniowej i gwoździ, którymi został przybity do krzyża Chrystus. W skarbcu katedralnym znajdował się m.in. relikwiarz drzewa Krzyża Świętego, który był obecny przy koronacji królów Polski od czasów Władysława Jagiełły. Stanowił on część skarbca koronnego, który w 1669 roku wywiózł bezprawnie po abdykacji król Jan II Kazimierz. W 2006 roku plac przed katedrą został poświęcony papieżowi Janowi Pawłowi II. W grudniu 2018 roku otwarto Kaplicę Matki Boskiej Częstochowskiej, w której znajdowała się kopia jasnogórskiego obrazu.

Położona w samym sercu Paryża XII-wieczna gotycka katedra była rokrocznie odwiedzana przez miliony wiernych i turystów. Zainspirowała wielu artystów, w tym XIX-wiecznego pisarza Victora Hugo, który rozsławił ją za sprawą powieści "Dzwonnik z Notre Dame". Postawiona z kamienia świątynia przetrwała liczne zawieruchy, rewolucje i dwie wojny światowe. Wspaniały kościół, będący jednym z najpiękniejszych przykładów sztuki chrześcijańskiej, strawił pożar, który wybuchł 15 kwietnia 2019 roku.

seb