Dokładnie 41 lat temu, 5 czerwca 1979 roku, w czwartym dniu pierwszej pielgrzymki do ojczyzny, papież Jan Paweł II spotkał się z Radą Główną Episkopatu Polski w klasztorze na Jasnej Górze. Rada - złożone z siedmiu biskupów ciało - była de facto "rządem" polskiego Kościoła - ciałem decyzyjnym w najważniejszych kwestiach funkcjonowania instytucji w komunistycznym państwie.
Pierwsza pielgrzymka Jana Pawła II do Polski - zobacz serwis specjalny
- Do tej pory nie wiedziano powszechnie, jaki przebieg miało to spotkanie. Okazuje się, że zachował się protokół z tego spotkania, który jest przechowywany w Archiwum Archidiecezji Warszawskiej - wyjaśniał w rozmowie z portalem PolskieRadio24.pl dr Andrzej Grajewski, autor opracowania dokumentu.
Stanowisko dla całego bloku wschodniego
Ze stenogramu dowiadujemy się, że spotkanie wypełniała przede wszystkim dyskusja między dwiema wielkimi osobowościami Kościoła - Janem Pawłem II i prymasem Stefanem Wyszyńskim, przerywana uwagami kolejnej ważnej, choć mniej znanej postaci, bp. Bronisława Dąbrowskiego, sekretarza generalnego Konferencji Episkopatu Polski.
- Dokument stanowi brakujące ogniwo nauczania Jana Pawła II. Papież mówi, czym pielgrzymka ma być dla Kościoła w Polsce, ale także dla całego bloku wschodniego. Papież zwraca się do biskupów słowami "przypomnieliśmy Słowiańszczyznę" i wskazuje, że powinni budować relacje z krajami słowiańskimi pozostającymi pod opresją Związku Sowieckiego - wyjaśniał dr Andrzej Grajewski. - Jan Paweł II widzi trwanie narodów słowiańskich nie w perspektywie ładu pojałtańskiego, ale w perspektywie tysiącletniego trwania w Europie.
W tym kontekście Jan Paweł II zobowiązywał polski Episkopat do zadbania o wiernych zdelegalizowanego Kościoła greckokatolickiego, którzy w państwach bloku wschodniego wcieleni zostali do prawosławia.
- To była kwestia niezwykle drażliwa w relacjach między ZSRR a Watykanem. Papież mówi, że nie będzie uprawiał fałszywego ekumenizmu za cenę wiernych. Co więcej, mówi do polskich biskupów: "Musicie się przygotować, bo za dziesięć lat jest millenium chrztu Rusi Kijowskiej". I rzeczywiście - millenium jest obchodzone w Moskwie, w Kijowie i Leningradzie - co staje się powodem zmiany polityki ZSRR wobec prawosławia. A co więcej, w sierpniu 1988 roku na Jasnej Górze organizowane są uroczystości dla grekokatolików z całej Europy - mówi dr Andrzej Grajewski.
Zmiana kursu
Jan Paweł II zadeklarował także zmianę polityki Stolicy Apostolskiej wobec państw bloku wschodniego. Dotychczasowy kurs, obrany przez Pawła VI, przewidywał otwarcie na kraje komunistyczne i utrzymywanie relacji z przedstawicielami aparatu władzy nawet w kwestiach dotyczących funkcjonowania Kościoła. Papież wespół z kardynałem Agostino Casarolim, sekretarzem stanu Stolicy Apostolskiej, zaplanował zaostrzenie polityki.
- Papież Polak zdecydował, że podmiotem rozmów będzie od tej pory Kościół w Polsce, na czele którego stoi prymas - podkreślał dr Andrzej Grajewski. - To oznacza, że nie będzie szybkiego nawiązania stosunków dyplomatycznych między Polską a Stolicą Apostolską, co zapowiadało się w czasie pontyfikatu Pawła VI.
Na razie nie ma alternatywy dla komunistów w Polsce
Dokumenty ujawnia też trzeźwy osąd Jana Pawła II na sytuację polityczną w Polsce. Papież wskazuje na to, że na razie nie ma alternatywy dla rządów komunistów w Polsce i że dobrze, "żeby rządzili przynajmniej tacy jak Pan Gierek". Jak na ironię, pierwsza pielgrzymka przyczyniła się do wyklarowania się nieco ponad rok później środowiska, które w przyszłości dzięki poparciu społeczeństwa miało odsunąć komunistów od władzy - "Solidarności".
bm
